दिल्ली सरकारने प्रदूषण नियंत्रणाखाली मोठे पाऊल उचलत 1 नोव्हेंबरपासून दिल्लीत गैर-BS VI व्यावसायिक मालवाहू वाहनांच्या प्रवेशावर बंदी घातली आहे. हा आदेश वायू गुणवत्ता व्यवस्थापन आयोगाच्या (CAQM) निर्देशानुसार जारी करण्यात आला आहे. केवळ BS-VI, CNG, LNG आणि इलेक्ट्रिक वाहनेच दिल्लीत प्रवेश करू शकतील.
Delhi Pollution: दिल्लीतील वाढत्या वायुप्रदूषणावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी सरकारने कठोर पाऊल उचलले आहे. 1 नोव्हेंबर 2025 पासून दिल्लीत BS-VI उत्सर्जन मानके पूर्ण न करणाऱ्या दिल्लीबाहेर नोंदणीकृत व्यावसायिक मालवाहू वाहनांच्या प्रवेशावर पूर्णपणे बंदी असेल. हा निर्देश वायू गुणवत्ता व्यवस्थापन आयोगाच्या (CAQM) आदेशानुसार लागू करण्यात आला आहे. परिवहन विभागाने सांगितले की, केवळ BS-VI, CNG, LNG आणि इलेक्ट्रिक वाहनांनाच दिल्लीत प्रवेश मिळेल, तर BS-IV डिझेल वाहनांना 31 ऑक्टोबर 2026 पर्यंत मर्यादित सूट देण्यात आली आहे.
प्रदूषण नियंत्रणासाठी सरकारचे कठोर पाऊल
दरवर्षी ऑक्टोबर ते जानेवारी दरम्यान दिल्लीतील हवा विषारी होते. पेंढा जाळणे, हवामानाची स्थिती आणि वाहनांमधून निघणाऱ्या धुरामुळे वायु गुणवत्ता निर्देशांक (AQI) धोकादायक पातळीवर पोहोचतो. अशा परिस्थितीत सरकारने यावेळी आधीच तयारी करून कठोर पावले उचलली आहेत. आता केवळ BS-VI मानके असलेल्या व्यावसायिक वाहनांनाच दिल्लीत येण्याची परवानगी दिली जाईल.
CAQM चे म्हणणे आहे की दिल्लीतील वायुप्रदूषणाचे मुख्य कारण जुनी डिझेल वाहने आहेत. ही वाहने मोठ्या प्रमाणात कार्बन, नायट्रोजन ऑक्साईड आणि सूक्ष्म कण उत्सर्जित करतात, ज्यामुळे हवेतील विषारी घटकांचे प्रमाण वाढते.
1 नोव्हेंबरपासून लागू होईल बंदी
दिल्ली परिवहन विभागाने जारी केलेल्या सार्वजनिक सूचनेत स्पष्टपणे म्हटले आहे की 1 नोव्हेंबरपासून दिल्लीच्या सीमांवर कडक निगराणी ठेवली जाईल. या तारखेनंतर दिल्लीबाहेर नोंदणीकृत कोणतेही गैर-BS VI व्यावसायिक मालवाहू वाहन राजधानीत प्रवेश करू शकणार नाही. केवळ तीच वाहने दिल्लीत येऊ शकतील जी BS-VI उत्सर्जन मानकांचे पालन करतात.
हा आदेश प्रामुख्याने दिल्ली-एनसीआरमध्ये धावणाऱ्या डिझेल ट्रक आणि मालवाहू वाहनांना लागू होईल. विभागाने सर्व परिवहन कंपन्या आणि वाहन मालकांना विनंती केली आहे की त्यांनी लवकरात लवकर आपली वाहने BS-VI श्रेणीत अपग्रेड करावीत जेणेकरून त्यांना कोणत्याही गैरसोयीचा सामना करावा लागू नये.
कोणत्या वाहनांना सूट मिळेल
सरकारने या आदेशात काही वाहनांना सूट दिली आहे. दिल्लीत आधीच नोंदणीकृत व्यावसायिक मालवाहू वाहने या बंदीतून वगळली जातील. याव्यतिरिक्त, BS-VI मानके असलेली डिझेल वाहने, सीएनजी, एलएनजी आणि इलेक्ट्रिक वाहने कोणत्याही अडथळ्याशिवाय दिल्लीत प्रवेश करू शकतील.
तर, दिल्लीबाहेर नोंदणीकृत BS-IV व्यावसायिक डिझेल वाहनांना 31 ऑक्टोबर 2026 पर्यंत मर्यादित कालावधीसाठी सूट देण्यात आली आहे. म्हणजेच या तारखेनंतर केवळ BS-VI अनुरूप वाहनांनाच दिल्लीत येण्याची परवानगी असेल.
BS-VI मानके काय आहेत
BS-VI म्हणजे भारत स्टेज-6 उत्सर्जन मानके, जी वाहनांमधून होणारे प्रदूषण नियंत्रित करण्यासाठी तयार केलेले नियम आहेत. ही मानके युरो-6 उत्सर्जन मानकांसारखीच आहेत, जी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर स्वीकारली गेली आहेत. BS-VI इंजिन असलेल्या वाहनांमधून निघणारा धूर जुन्या वाहनांच्या तुलनेत खूप कमी असतो. या इंजिनमध्ये सल्फरचे प्रमाणही कमी असते, ज्यामुळे हवेतील प्रदूषण घटते.
दिल्ली आणि एनसीआरमध्ये केवळ BS-VI मानके असलेली वाहने धावल्यास हवेतील विषारी कणांचे प्रमाण लक्षणीयरीत्या कमी होईल, असे सरकारचे मत आहे.
हा निर्णय का आवश्यक आहे
दिल्लीतील हवा दरवर्षी हिवाळ्यात गुदमरवणारी होते. हवामान थंड होताच हवेची गती कमी होते, ज्यामुळे प्रदूषक घटक वर चढू शकत नाहीत आणि वातावरणात जमा होतात. यासोबतच पेंढा जाळणे आणि औद्योगिक धुराचा परिणामही वाढतो. याचा परिणाम असा होतो की AQI 400 ते 500 पर्यंत पोहोचतो, जो गंभीर श्रेणीत येतो.
हे लक्षात घेऊन सरकारने वाहनांमधून होणारे उत्सर्जन नियंत्रित करण्यावर भर दिला आहे. BS-VI मानके लागू केल्याने नायट्रोजन ऑक्साईड आणि पार्टिक्युलेट मॅटरसारख्या हानिकारक वायूंच्या उत्सर्जनात मोठी घट होईल.
CAQM आणि दिल्ली सरकारचा संयुक्त उपक्रम
वायू गुणवत्ता व्यवस्थापन आयोग (CAQM) आणि दिल्ली सरकार या दिशेने सातत्याने काम करत आहेत. दरवर्षी हिवाळ्यात ग्रेडेड रिस्पॉन्स ॲक्शन प्लॅन (GRAP) लागू केला जातो, ज्या अंतर्गत बांधकाम कामांवर बंदी, शाळांना सुट्ट्या आणि जुन्या वाहनांवर बंदी यांसारखी पाऊले उचलली जातात.
यावेळी सरकारने आधीच गैर-BS VI वाहनांवर बंदी घालून प्रदूषणावर नियंत्रण मिळवण्याच्या दिशेने सक्रिय पुढाकार घेतला आहे. अधिकाऱ्यांच्या मते, सीमांवर वाहनांची तपासणी वाढवली जाईल आणि नियम मोडणाऱ्यांवर मोठा दंड आकारला जाईल.
