घटती लोकसंख्या आणि कामगारांच्या तुटवड्याने ग्रासलेला रशिया आता भारताकडे आशेने पाहत आहे. रशियाला असे वाटते की भारतीय कुशल कामगारांचा सहभाग त्याच्या औद्योगिक आणि सेवा क्षेत्रांमध्ये वाढवला जावा.
नवी दिल्ली: भारत आणि रशिया यांच्यातील संबंधांमध्ये एक नवा अध्याय जोडला जात आहे. रशिया (Russia) आता भारताच्या कुशल कामगारांसाठी (Skilled Indian Workers) रोजगाराच्या संधी उघडू इच्छितो. घटत्या लोकसंख्येने ग्रासलेला रशिया येत्या वर्षांमध्ये मोठ्या संख्येने भारतीय कामगारांना आपल्या देशात रोजगार देण्याची योजना आखत आहे.
अशी शक्यता वर्तवली जात आहे की, या मुद्द्यावर डिसेंबर 2025 मध्ये होणाऱ्या भारत-रशिया वार्षिक शिखर परिषदेदरम्यान (India-Russia Annual Summit 2025) एक महत्त्वाचा द्विपक्षीय करार (Employment Agreement) होऊ शकतो. या कराराचा उद्देश रशियामध्ये काम करणाऱ्या भारतीयांच्या हक्कांचे संरक्षण करणे आणि त्यांच्या रोजगाराला संस्थात्मक पाठबळ पुरवणे हा आहे.
रशियाला हवे आहेत भारताचे कुशल कामगार
रशियाची घटती लोकसंख्या आणि वेगाने आटत चाललेल्या श्रम बाजाराने तेथील उद्योगांसाठी मोठे आव्हान निर्माण केले आहे. या परिस्थितीचा सामना करण्यासाठी रशिया आता भारताकडे पाहत आहे. इकॉनॉमिक टाइम्स (ET) च्या अहवालानुसार, रशियाला असे वाटते की भारताच्या कुशल कामगारांनी मशीनरी, इलेक्ट्रॉनिक्स, बांधकाम आणि टेक्सटाईल उद्योगांमध्ये काम करावे.
सध्या बहुतेक भारतीय कामगार रशियामध्ये बांधकाम आणि वस्त्रोद्योग क्षेत्राशी संबंधित आहेत, परंतु रशिया आता त्यांना तांत्रिक क्षेत्रांमध्येही सहभागी करून घेऊ इच्छितो. रशियन श्रम मंत्रालयाच्या कोट्यानुसार, 2025 च्या अखेरपर्यंत रशियामध्ये काम करणाऱ्या भारतीयांची संख्या 70,000 पेक्षा जास्त होईल. हा आकडा सध्याच्या संख्येच्या जवळपास दुप्पट आहे.
भारत आणि रशिया यांच्यात वाढणार भागीदारी
गेल्या आठवड्यात दोहा येथे आयोजित एका आंतरराष्ट्रीय कार्यक्रमात भारताचे श्रम मंत्री डॉ. मनसुख मांडविया यांनी त्यांच्या रशियन समकक्षांची भेट घेतली होती. सूत्रांनुसार, या चर्चेत भारतीय कामगारांची सुरक्षा, कायदेशीर हक्क आणि कामाच्या संधींवर विशेष चर्चा झाली. रशियन घडामोडींचे जाणकार तज्ञांचे मत आहे की, भारतातून वाढणाऱ्या कुशल मनुष्यबळाची उपस्थिती येत्या वर्षांमध्ये भारत-रशिया भागीदारीचा नवा आधारस्तंभ बनू शकते.
दोन्ही देशांमधील वाढत असलेले आर्थिक सहकार्यही या दिशेने एक मजबूत संकेत देत आहे. व्यापार, संरक्षण, ऊर्जा आणि खाणकाम यांसारख्या क्षेत्रांमध्ये दोन्ही देशांमध्ये आधीच सखोल संबंध आहेत.
हिरा आणि सोन्याच्या व्यापारात नवा विक्रम
भारत आणि रशिया यांच्यात हिरा (Diamond) आणि सोन्याच्या (Gold) व्यापारातही अभूतपूर्व वाढ नोंदवली गेली आहे. रशियन मीडिया RIA Novosti च्या एका अहवालानुसार, या वर्षी ऑगस्ट 2025 मध्ये रशियाच्या भारताला होणाऱ्या हिऱ्याची निर्यात 31.3 दशलक्ष डॉलरपर्यंत पोहोचली. हे मागील वर्षीच्या ऑगस्ट महिन्यातील 13.4 दशलक्ष डॉलरच्या तुलनेत दुप्पटाहून अधिक आहे.
तथापि, या वर्षाच्या पहिल्या आठ महिन्यांत रशियाकडून भारताला होणाऱ्या हिऱ्याच्या एकूण पुरवठ्यात सुमारे 40% घट नोंदवली गेली, ज्याचे कारण पाश्चात्त्य देशांची निर्बंध धोरणे (Sanctions) आहेत.
पाश्चात्त्य निर्बंधांदरम्यान मजबूत होणारे भारत-रशिया संबंध
रशिया हा जगातील सर्वात मोठा कच्च्या हिऱ्यांचा उत्पादक देश आहे आणि ऐतिहासिकदृष्ट्या भारताच्या हिरा उद्योगाचा (Diamond Industry) प्रमुख पुरवठादार राहिला आहे.
परंतु, अमेरिका आणि युरोपीय देशांनी रशियाच्या सर्वात मोठ्या खाणकाम कंपनी अलरोसा (Alrosa) वर लादलेल्या निर्बंधांनंतर भारतीय उद्योगावर मोठा परिणाम झाला आहे.
त्याचबरोबर, अमेरिकेचे माजी राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी लावलेल्या 50% टॅरिफमुळे भारतीय हिरा उद्योगाला आणखी अडचणींचा सामना करावा लागला आहे. या पार्श्वभूमीवर, भारत-रशिया यांच्यातील वाढत असलेले सहकार्य दोन्ही देशांच्या आर्थिक हितासाठी अत्यंत महत्त्वाचे ठरू शकते. भारत-रशिया वार्षिक शिखर परिषद 2025 (23वी आवृत्ती) या वर्षी 4 ते 6 डिसेंबर रोजी नवी दिल्ली येथे आयोजित केली जाईल. या परिषदेत रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन (Vladimir Putin) सहभागी होतील, तर भारताच्या वतीने पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यजमानपद भूषवतील.
