राजस्थानमधील भाजपचे राजकारण सध्या स्थिर पाण्यासारखे वाटत असले तरी, आतून बरीच उलथापालथ सुरू आहे. अनेक राजकीय नेते आपल्या भूमिकेची संधी साधण्याची वाट पाहत आहेत, पण सर्वाधिक लक्ष एकाच चेहऱ्यावर टिकून आहे - वसुंधरा राजे यांच्यावर.
जयपूर: राजस्थानचे राजकारण सध्या उलथापालथीने भरलेले आहे. राज्यात भाजपमध्ये नेतृत्वाला घेऊन चर्चा तापली आहे आणि या दरम्यान माजी मुख्यमंत्री वसुंधरा राजे पुन्हा एकदा राजकीय चर्चेत आल्या आहेत. नुकत्याच जोधपुर दौऱ्यादरम्यान राजे यांनी राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे (RSS) प्रमुख मोहन भागवत यांची भेट घेतली, जी सुमारे २० मिनिटे चालली. या भेटीला त्यांच्या राजकीय 'वनवासातून' पुनरागमनाचे संकेत म्हणून पाहिले जात आहे.
राजकीय जाणकारांचे म्हणणे आहे की राजस्थान भाजपमध्ये नेतृत्वाची निवड, महिला नेतृत्वाची गरज आणि मजबूत जन-आधार यामुळे वसुंधरा राजे यांची भूमिका महत्त्वाची ठरू शकते. राजे यांनी गेल्या आठवड्यात धौलपूर येथे एका धार्मिक मंचावरून म्हटले होते, “जीवनात प्रत्येकाचा वनवास असतो, पण तो कायम नसतो. वनवास आला तर तो जाईलच.” त्याचप्रमाणे, त्यांनी गेल्या महिन्यात दिल्लीत पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांची भेट घेऊन आपल्या बदलत्या संबंधांचे संकेत दिले होते.
संघ आणि भाजपमध्ये वसुंधरा यांचे पुनरागमन
राजकीय विश्लेषक मनीष गोधा मानतात की वसुंधरा आणि मोहन भागवत यांच्यातील ही भेट महत्त्वाची आहे. ते म्हणाले, “दोघांमध्ये वन-टू-वन भेट झाली आहे, त्यामुळे याचा काय परिणाम होईल हे केवळ कल्पनेवर आधारित आहे. तथापि, भाजपमधील सध्याच्या घडामोडी पाहता, हे राष्ट्रीय अध्यक्षांच्या निवडणुकीशी आणि राजे यांच्या संभाव्य दावेदारांशी जोडले जाऊ शकते.”
संघप्रमुखांनी नुकतेच म्हटले आहे की, RSS भाजपच्या कामकाजात थेट हस्तक्षेप करत नाही. ते सल्ला देऊ शकतात, पण सरकार चालवण्याच्या बाबतीत पक्ष स्वतंत्र आहे. राजकीय विश्लेषकांच्या मते, जरी राष्ट्रीय अध्यक्षांची निवडणूक भाजपची जबाबदारी असली, तरी संघाचा वीटो आणि मार्गदर्शन नेहमीच महत्त्वाचे असते.
वसुंधरा राजे यांची राजकीय मजबुती
वसुंधरा राजे यांची राजकीय ताकद आणि दावा अनेक कारणांमुळे मजबूत मानला जातो:
- मजबूत जन-आधार आणि जातीय संतुलन: राजस्थानमध्ये राजे यांनी स्वतःला “राजपूतांची मुलगी, जाटणीची सून आणि गुर्जर ची नातेवाईक” म्हणून ओळखले. हे त्यांच्या विस्तृत जन-आधार आणि जातीय संतुलनाला दर्शवते.
- संघटनाचा आणि सरकारचा अनुभव: राजे राजस्थान भाजपच्या संघटनात आणि प्रशासनात दोन्हीमध्ये अनुभव असलेल्या आहेत. त्यांनी १४ नोव्हेंबर २००२ ते १४ डिसेंबर २००३ आणि २ फेब्रुवारी २०१३ ते १२ फेब्रुवारी २०१४ पर्यंत राज्य अध्यक्ष म्हणून संघटनेचे कामकाज पाहिले. याशिवाय, त्या दोनदा राजस्थानच्या मुख्यमंत्री आणि दोनदा केंद्रात मंत्रीही राहिल्या आहेत.
- महिला नेतृत्वाची गरज: भाजपच्या राष्ट्रीय संघटनेत आजपर्यंत एकही महिला अध्यक्ष बनलेली नाही. वर्ष २०२३ मध्ये पक्षाने संसदेत महिला आरक्षण विधेयक मंजूर करून महिला मतदारांना आकर्षित करण्याचा प्रयत्न केला. अशा वेळी वसुंधरा राजे निःसंशयपणे महिला नेतृत्वासाठी एक सक्षम नाव आहे.
- संघासोबत सुधारलेले संबंध: दीर्घकाळ बाजूला राहिल्यानंतरही राजे यांनी संघ आणि केंद्रीय नेतृत्वाशी आपले संबंध मजबूत केले आहेत. हे त्यांच्या राजकीय संयमाचे आणि दूरदृष्टीचे प्रतीक आहे.
वसुंधरा यांचा राजकीय प्रवास
वसुंधरा राजे यांचा राजकीय अनुभव खूप समृद्ध आहे.
- १९८५: धौलपूरमधून राजस्थान विधानसभेत पहिल्यांदा निवडून आल्या.
- १९८९-१९९९: लोकसभा झालावाड मतदारसंघामधून सलग पाच वेळा खासदार.
- झालरापाटन निवडणूक मतदारसंघ: चार वेळा आमदार.
- १९९८–१९९९: परराष्ट्र राज्यमंत्री.
- १९९९–२००३: लघु उद्योग, प्रशासकीय सुधारणा, लोक तक्रार, अणुऊर्जा, अंतराळ आणि योजना विभागाच्या मंत्री.
- २००३: पहिल्यांदा राजस्थानच्या मुख्यमंत्री बनल्या; राजस्थानच्या पहिल्या महिला मुख्यमंत्री.
- २०१३–२०१८: दुसऱ्यांदा मुख्यमंत्री.
राजस्थान भाजपमध्ये नेतृत्वाला घेऊन अनेक दावेदार आहेत. अशावेळी वसुंधरा राजे यांच्या संघप्रमुखांसोबतच्या भेटीने राजकीय चर्चा अधिक तीव्र केली आहे. विश्लेषकांचे म्हणणे आहे की, राजे यांचा मजबूत जन-आधार, संघटनेचा आणि सरकारचा अनुभव, महिला नेतृत्वाची गरज आणि संघासोबत सुधारलेले संबंध त्यांना भाजपमध्ये महत्त्वाची भूमिका मिळवून देऊ शकतात.
