भारतात वाहनांच्या नंबर प्लेट्स त्यांच्या प्रकारानुसार आणि वापराप्रमाणे वेगवेगळ्या रंगांमध्ये जारी केल्या जातात. खाजगी वाहनांसाठी पांढऱ्या, व्यावसायिक वाहनांसाठी पिवळ्या, इलेक्ट्रिक वाहनांसाठी हिरव्या, तात्पुरत्या वाहनांसाठी लाल, परदेशी प्रतिनिधींसाठी निळ्या आणि सैन्याच्या वाहनांसाठी वर बाण असलेली नंबर प्लेट दिली जाते.
नंबर प्लेटचे प्रकार: जेव्हा तुम्ही कार किंवा बाईक खरेदी करता, तेव्हा RTO कडून वाहनाचा नोंदणी क्रमांक मिळतो, जो समोर आणि मागे लावलेल्या नंबर प्लेटवर लिहिलेला असतो. भारतात नंबर प्लेटचे रंग वाहनाचा प्रकार आणि वापरानुसार वेगळे असतात. खाजगी वाहने पांढऱ्या, व्यावसायिक वाहने पिवळ्या, इलेक्ट्रिक वाहने हिरव्या, तात्पुरती वाहने लाल, परदेशी प्रतिनिधींची वाहने निळ्या आणि सैन्याच्या वाहनांसाठी वर बाण असलेली नंबर प्लेट जारी केली जाते. योग्य नंबर प्लेट नसल्यास वाहतूक पोलीस दंड आकारू शकतात आणि वाहन जप्त देखील करू शकतात.
पांढरी नंबर प्लेट
पांढऱ्या रंगाची नंबर प्लेट खाजगी वाहनांसाठी जारी केली जाते. यात खाजगी कार, दुचाकी वाहने जसे की मोटरसायकल आणि स्कूटर यांचा समावेश होतो. पांढऱ्या नंबर प्लेटवर वाहनाचा नोंदणी क्रमांक काळ्या रंगात लिहिलेला असतो. ही नंबर प्लेट सामान्यतः सर्वाधिक दिसून येते कारण बहुतांश लोक खाजगी वाहन वापरतात.
पिवळी नंबर प्लेट
पिवळ्या रंगाची नंबर प्लेट व्यावसायिक वाहनांसाठी असते. यात टॅक्सी, बस, ट्रक आणि तीनचाकी ऑटो रिक्षा यांचा समावेश होतो. पिवळ्या नंबर प्लेटवर देखील वाहनाचा नोंदणी क्रमांक काळ्या रंगात लिहिलेला असतो. या रंगाच्या नंबर प्लेटमुळे रस्त्यावर वाहनाचा उद्देश लगेच ओळखता येतो.
हिरवी नंबर प्लेट
हिरव्या रंगाची नंबर प्लेट इलेक्ट्रिक वाहनांसाठी जारी केली जाते. यात इलेक्ट्रिक स्कूटर, बाईक, कार आणि बस यांचा समावेश होतो. हिरव्या रंगाची नंबर प्लेट पाहून वाहतूक पोलीस आणि इतर लोक हे ओळखू शकतात की हे वाहन पर्यावरणपूरक आहे आणि इलेक्ट्रिक पॉवरवर चालते.
लाल नंबर प्लेट
लाल रंगाची नंबर प्लेट तात्पुरत्या परवान्यासाठी (temporary license) असते. ही नवीन गाडीसाठी जारी केली जाते आणि फक्त एका महिन्यासाठी वैध असते. या कालावधीनंतर वाहन मालकाने कायमस्वरूपी नंबर प्लेट घ्यावी लागते. लाल नंबर प्लेटमुळे हे समजते की वाहन नवीन आहे आणि अद्याप पूर्णपणे नोंदणीकृत झालेले नाही.
निळी नंबर प्लेट
निळ्या रंगाची नंबर प्लेट परदेशी प्रतिनिधी आणि दूतावासांच्या गाड्यांसाठी जारी केली जाते. त्यावर प्रतिनिधीच्या देशाचा कोड देखील लिहिलेला असतो. यामुळे आंतरराष्ट्रीय स्तरावर वाहनांची ओळख सुनिश्चित होते आणि हे समजते की वाहन परदेशी मिशनशी संबंधित आहे.
वरच्या दिशेने बाण असलेली नंबर प्लेट
सैन्य आणि इतर संरक्षण दलांच्या गाड्यांसाठी वरच्या दिशेने बाण असलेली नंबर प्लेट जारी केली जाते. ही प्लेट वाहनाला एक वेगळी ओळख देते आणि रस्त्यावर त्यांचे प्राधान्य आणि महत्त्व दर्शवते.
वाहतूक नियमांचे पालन आणि वाहन सुरक्षेत मदत
नंबर प्लेट केवळ रंग आणि डिझाइनपुरती मर्यादित नाही. त्यावरील अक्षरे आणि अंक देखील विशेष महत्त्व ठेवतात. भारतात प्रत्येक राज्यासाठी वेगवेगळे कोड निश्चित केलेले आहेत. उदाहरणार्थ, दिल्लीतील वाहने DL ने सुरू होतात, मुंबईतील वाहने MH ने आणि कोलकाता येथील वाहने WB ने. हा कोड वाहनाच्या नोंदणीच्या ठिकाणाची माहिती देतो.
याव्यतिरिक्त, आधुनिक काळात डिजिटल आणि स्मार्ट नंबर प्लेटचा वापर देखील सुरू झाला आहे. या प्लेट्समध्ये RFID किंवा QR कोड लावलेले असतात, ज्यामुळे वाहनाची माहिती त्वरित डिजिटल पद्धतीने तपासता येते. या नंबर प्लेट्स वाहतूक नियमांचे पालन आणि वाहन सुरक्षेला प्रोत्साहन देतात.
