Axiom-4 मिशनको क्रूलाई अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेशन (ISS) मा निर्धारित १४ दिनभन्दा लामो समयसम्म बस्नुपर्ने भएको छ, किनभने उनीहरूको पृथ्वीमा फर्किने तालिका सरेको छ। युरोपेली अन्तरिक्ष एजेन्सी (ESA) ले प्राविधिक र मिशन तालिकाका कारण, अब क्रूको फिर्ती १४ जुलाईभन्दा अगाडि सम्भव नभएको पुष्टि गरेको छ।
नयाँ दिल्ली: भारतीय वायुसेनाका ग्रुप क्याप्टेन शुभांशु शुक्लासहित Axiom-4 मिशनका चार अन्तरिक्ष यात्रीहरूको पृथ्वीमा फर्किने तालिका फेरि एक पटक सारिएको छ। अब यो मिशन दल कम्तीमा १४ जुलाईसम्म अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेशन (ISS) मा नै रहनेछ। यस निर्णयका पछाडि दुई मुख्य कारणहरू छन्: मौसमको खराबी र ISS मा प्राविधिक गडबडी।
Axiom-4 को क्रूमा शुभांशु शुक्लाका अलावा अमेरिकाकी पूर्व नासा अन्तरिक्ष यात्री पेगी व्हिटसन (कमान्डर), युरोपेली अन्तरिक्ष एजेन्सी (ESA) का स्लाभोश उज्नान्स्की-विस्निएव्स्की र हंगेरीका टिबोर कापु समावेश छन्। यी चारै अन्तरिक्ष यात्री २७ जूनमा स्पेसएक्सको ड्रैगन क्याप्सूल ‘ग्रेस’ मा सवार भएर ISS पुगेका थिए र त्यहाँ वैज्ञानिक प्रयोगहरूमा जुटेका छन्।
१० जुलाईमा फर्किने योजना थियो, तर...
Axiom-4 मिशन अन्तर्गत अन्तरिक्ष स्टेशनमा १४ दिनको बसाइपछि १० जुलाईमा फर्किने योजना थियो। तर एट्लान्टिक महासागर र मेक्सिकोको खाडीमा खराब मौसमका कारण फर्किने ढोका तत्कालका लागि बन्द भएका छन्। ESA र नासा दुवैले १४ जुलाईभन्दा अगाडि फर्किने सम्भावना नभएको पुष्टि गरेका छन्। स्पेसएक्सको ड्रैगन क्याप्सूलको फिर्ती समुद्रमा सफ्ट ल्यान्डिङको माध्यमबाट हुन्छ, जसलाई ‘स्प्लासडाउन’ भनिन्छ।
यो तब मात्र सम्भव छ जब समुद्र शान्त होस्, छालहरू नियन्त्रित होऊन्, र हावाको गति पनि सुरक्षित सीमाभित्र होस्। तर फिलहाल फ्लोरिडा तटको नजिक मौसम अनुकूल छैन। तीव्र हावा, समुद्री आँधी र उच्च छालहरूले यस मिशनका लागि खतरा निम्त्याउन सक्छन्।
ISS को प्राविधिक खराबी पनि ढिलाइको कारण बन्यो
मौसम मात्र होइन, ISS मा प्राविधिक समस्या पनि यस ढिलाइको ठूलो कारण हो। रुसको ज़व्ज़ेदा मोड्युलमा हावा चुहावट (प्रेशर लीकेज) को समस्या देखिएको थियो। नासा र रोसकोस्मोस (रुसी अन्तरिक्ष एजेन्सी) ले यसको मर्मत गरे तापनि, पछि नयाँ चुहावटको संकेत देखा परेको छ जसको जाँच अहिले जारी छ।
किनकि ISS पूर्ण रूपमा बन्द वातावरण हो, त्यसैले कुनै पनि प्रकारको हावाको चुहावटले त्यहाँ रहेका सबै अन्तरिक्ष यात्रीहरूको सुरक्षाका लागि खतरा उत्पन्न गर्न सक्छ। जबसम्म पूर्ण रूपमा सुरक्षित वातावरण सुनिश्चित हुँदैन, तबसम्म कुनै पनि अन्तरिक्ष क्याप्सूललाई अनडोक गर्न सकिँदैन।
के शुभांशु शुक्ला अन्तरिक्षमा फँस्न सक्छन्?
यस प्रश्नले धेरै मानिसहरूलाई सुनीता विलियम्सको त्यो स्थितिको सम्झना गराएको छ जब उनी अन्तरिक्षमा अन्य प्राविधिक कारणले गर्दा निर्धारित समयभन्दा धेरै दिन बसिन्। यद्यपि, वर्तमान अवस्थामा शुभांशु शुक्ला र उनका साथीहरू ‘फँसेका’ छैनन्, बरु योजनाबद्ध सावधानीका साथ सुरक्षित रूपमा बसेका छन्। नासा र स्पेसएक्सले यो सम्पूर्ण मिशनलाई धेरै सावधानीपूर्वक निगरानी गरिरहेका छन् र जतिसक्दो चाँडो मौसम र प्राविधिक स्थिति अनुकूल हुन्छ, रिटर्न विन्डो खोलिनेछ।
ड्रैगन क्याप्सूलको पृथ्वीमा फिर्ती स्पेसक्राफ्टको क्षमतामा मात्र निर्भर गर्दैन, तर यो पूर्ण रूपमा सटीक रियल-टाइम क्याल्कुलेशन र मौसम पूर्वानुमानमा आधारित हुन्छ। फिर्तीको समयमा हीट शील्ड हजारौं डिग्री तापमान सहन गर्छ र त्यसपछि क्याप्सूललाई प्यारासुटको माध्यमबाट समुद्रमा सफ्ट ल्यान्ड गराउनुपर्छ।
यदि यस प्रक्रियाको दौरान मौसम खराब भयो वा ISS र क्याप्सूलको बीचमा अर्बिटल तालमेल नभए, मिशनमा खतरा उत्पन्न हुन सक्छ। त्यसैले ‘लन्च विन्डो’ को सही समय पाउनु अनिवार्य हुन्छ। जहाँ नासा र ESA ले Axiom-4 को फिर्तीमा ढिलाइ हुने कुरा स्पष्ट पारेका छन्, त्यहीँ भारतको अन्तरिक्ष एजेन्सी ISRO ले हालसम्म यस विषयमा कुनै आधिकारिक बयान दिएको छैन। यद्यपि फर्किने नयाँ मिति तय हुनासाथ ISRO ले यसको पुष्टि गर्ने अपेक्षा गरिएको छ।
