हिन्दू धर्ममा, भगवान् श्रीराम भगवान् विष्णुका १० अवतारहरूमध्ये सातौं अवतार हुनुहुन्थ्यो। रामायणले हामीलाई भगवान् श्रीरामको बारेमा विस्तृत जानकारी प्रदान गर्दछ। उहाँलाई मर्यादा पुरुषोत्तमको नामले चिनिन्छ। हिन्दू धर्ममा भगवान् श्रीराम अत्यन्त पूजनीय हुनुहुन्छ। युगहरूको अवधारणा पुराणहरू एवं ज्योतिष शास्त्रमा तीन प्रकारले पाइन्छ। पहिलो, जहाँ एक युग लाखौं वर्षसम्म चल्छ, दोस्रो, जहाँ एक युग ५ वर्षसम्म चल्छ र तेस्रो, जहाँ एक युग १२५० वर्षसम्म चल्छ। तीनवटै युगहरूको अवधारणालाई बुझेपछि हामी आधुनिक युगमा गरिएको शोधलाई बुझ्छौं। आउनुहोस्, यो शोध अनुसार जानौं भगवान् रामको जन्म कहिले भएको थियो।
लाखौं वर्षको युगको संकल्पना:
पुराणअनुसार, भगवान् श्रीरामको जन्म त्रेता युग र द्वापर युगको बीचको संक्रमणकालमा भएको थियो। सत्ययुग लगभग १७,२८,००० वर्षसम्म, त्रेतायुग लगभग १२,९६,००० वर्षसम्म, द्वापरयुग लगभग ८,६४,००० वर्षसम्म र कलियुग लगभग ४,३२,००० वर्षसम्म चल्दछ। कलियुगको सुरुवात ३१०२ ईसा पूर्वमा भएको थियो। यसको मतलब यो हो कि कलियुगको आरम्भदेखि ३१०२ + २०२४ = ५१२६ वर्ष बितिसकेको छ।
माथिको अनुमान अनुसार, भगवान् श्रीरामको जन्म ८,६९,१२४ वर्ष पूर्व भएको थियो अर्थात् भगवान् श्रीरामको जन्म भएको ८,६९,१२४ वर्ष बितिसकेको छ। यस्तो भनिन्छ कि उहाँ ११,००० वर्षसम्म जीवित रहनुभयो। परम्परागत मान्यता अनुसार द्वापर युगको ८,६४,००० वर्ष, रामको अस्तित्वको ११,००० वर्ष र द्वापर युगको समाप्ति पछिको ५,१२६ वर्ष, जम्मा मिलाएर ८,८०,१२६ वर्ष बितिसकेको छ। अत: परम्परागत रूपमा भगवान् रामको जन्म लगभग ८,८०,१२६ वर्ष पूर्व मानिन्छ।
५ वर्षको युगको कल्पना:
भारतीय ज्योतिषीहरूले समयको अवधारणालाई सूर्यको चारैतिर पृथ्वीको कक्षामा आधारित गरेनन्। उनीहरूले सम्पूर्ण आकाशगंगामा पृथ्वीको परिक्रमा पूरा गरेर अगाडिको समयको गणना वर्षहरूमा गरे। एक वर्षलाई 'संवत्सर' भनिन्छ। १ वर्षमा ५ वर्ष हुन्छन्। संवत्सर, परिवत्सर, इद्वत्सर, अनुवत्सर र युगवत्सर यी पञ्चवर्षीय युग हुन्।
बृहस्पतिको गति अनुसार ६० वर्षमा १२ युग हुन्छन् र प्रत्येक युगमा ५ वर्ष हुन्छन्। १२ युगहरूको नामहरू हुन्- प्रजापति, धाता, वृष, व्यय, खर, दुर्मुख, प्लव, परभव, रोधकृत, अनला, दुर्मति र क्षय। प्रत्येक पाँच वर्षको पहिलो वर्षलाई संवत्सर भनिन्छ। दोस्रो परिवत्सर, तेस्रो इद्वत्सर, चौथो अनुवत्सर र पाँचौं युगवत्सर हो। यस गणना अनुसार ५१२१ ईसा पूर्व कलियुगको आरम्भदेखि अहिलेसम्म धेरै युगहरू बितिसकेका छन्।
१२५० वर्षको एक युग:
एक पौराणिक मान्यता अनुसार प्रत्येक युगको अवधि १२५० वर्ष मानिन्छ। यसप्रकार चारवटै युगहरूको एक चक्र ५००० वर्षमा पूरा हुन्छ। यस अनुमान अनुसार द्वापर र कलियुग सुरु भएको २५०० वर्ष बितिसकेको छ। यसको मतलब यो हो कि भगवान् रामको जन्म २५०० वर्ष पहिले भएको थियो। यदि हामीले यो मान्ने हो कि यो चारवटै युगहरूको तेस्रो चक्र हो भने भगवान् रामको जन्म लगभग ५००० वर्ष पूर्व भएको थियो।
हामी यो धारणालाई किन स्वीकार गर्दैनौं?
पहिलो कुरा त युगको अवधि स्पष्ट छैन। दोस्रो, भगवान् श्रीरामको वंशावलीको आधारमा गणना गर्ने हो भने यो लाखौंमा नभएर हजारौं वर्षमा छ। जस्तै भगवान् रामपछि उहाँका छोरा लव र कुशको जन्म भयो र त्यसपछि उहाँका वंशजहरूमा महाभारत कालमा शल्यको जन्म भयो। एक अध्ययन अनुसार कुशको ५०औं पुस्तामा शल्यको जन्म भएको थियो, जो महाभारत युद्धमा कौरवहरूको तर्फबाट लडेका थिए। शल्यको अतिरिक्त उनीपछी अरू पनि धेरै मानिसहरू जन्मिएका थिए, जस्तै भटक्क्षय, उरुक्षय, बत्सद्रुह, प्रतिव्योम, दिवाकर, सहदेव, ध्रुवाश्च, भानुरथ, प्रतीताश्व, सुप्रतीप, मरुदेव, सुनक्षत्र, किन्नराश्रव, अंतरिक्ष, सुषेण, सुमित्र, बृहद्रथ, धर्म, कृतज्जय, व्रत, रंजय, संजय, शाक्य, शुद्धोधन, सिद्धार्थ, राहुल, प्रसेनजित, क्षुद्रक, कुलक, सुरथ र सुमित्र।
सिसौदिया, कुशवाह (कछवा), मौर्य, शाक्य, बैछला (बैसला) र गहलोत (गोहिल) वंश, जो वर्तमान समयमा राजपूत वंश हुन्, सबै भगवान् श्रीरामका वंशज हुन्। जयपुर राजघरानाकी रानी पद्मिनी र उनको परिवार पनि भगवान् रामका छोरा कुशका वंशज हुन्। रानी पद्मिनीले एक अङ्ग्रेजी च्यानललाई दिएको अन्तर्वार्तामा भनेकी थिइन् कि उनका पति भवानी सिंह कुशका ३०९औं वंशज थिए। अब यदि तपाईंले तीन पुस्ताको जीवनकाल लगभग १०० वर्षमा पूरा हुन्छ भन्ने मान्नुहुन्छ भने, तपाईंले यो ३०९औं पुस्ताको आधारमा अनुमान लगाउन सक्नुहुन्छ।
भगवान् श्रीरामको जन्म कहिले भएको थियो?
आधुनिक शोधमा आधारित धारणा माथिको धारणाभन्दा धेरै सटीक देखिन्छ। यो शोध रामायणमा वर्णित खगोलीय स्थिति र देशभरि छरिएका प्रमाणहरूमा आधारित छ। प्रमाणका यी टुक्राहरूलाई कार्बन डेटिङ प्रयोग गरेर मिलाइएको छ। यो शोध अनुसार भगवान् रामको जन्म १० जनवरी ५११४ ईसा पूर्व दिउँसो १२:२५ बजे भएको थियो, जबकि शताब्दीयौंदेखि राम नवमी चैत्र महिना (मार्च) को नवौं दिन मनाइन्छ। अर्को शोधले देखाउँछ कि भगवान् रामको जन्म ४ डिसेम्बर ७३२३ ईसा पूर्व अर्थात् लगभग ९३३९ वर्ष पहिले भएको थियो। रामको जन्ममा धेरै अध्ययनहरू भएका छन्, तर सबैभन्दा सटीक शोध प्रोफेसर टोबियासले गरेका थिए।
वाल्मीकिका अनुसार, भगवान् श्रीरामको जन्म चैत्र महिनाको शुक्ल पक्षको नवमी तिथि र पुनर्वसु नक्षत्रमा भएको थियो, जब पाँच ग्रहहरू आफ्नो उच्च स्थितिमा थिए। यस प्रकार, सूर्य मेष राशिमा १० डिग्रीमा थियो, मंगल मकर राशिमा २८ डिग्रीमा थियो, बृहस्पति कर्क राशिमा ५ डिग्रीमा थियो, शुक्र मीन राशिमा २७ डिग्रीमा थियो, र शनि तुला राशिमा २० डिग्रीमा थियो।
