संभलमा १८० दिन अघि जामा मस्जिदको सर्वेलाई लिएर सुरु भएको हिंसा पछि अवस्थामा ठूलो परिवर्तन आएको छ। पहिले जहाँ तनावको वातावरण थियो, अहिले त्यहाँ विकास कार्य र धार्मिक गतिविधिहरूको चहलपहल देख्न सकिन्छ।
उत्तर प्रदेश: संभल जिल्लामा गत वर्ष २०२४ नवम्बर २४ मा जामा मस्जिदको सर्वेक्षणका क्रममा भड्किएको हिंसाको आज १८० दिन पूरा भएको छ। त्यस दिन जुन तनाव र भयको वातावरण थियो, त्यो भन्दा निकै राम्रो अवस्था अहिले संभलमा देख्न पाइन्छ। प्रशासन र स्थानीय जनताको संयुक्त प्रयासले जिल्लाको नक्शा पूर्ण रूपमा परिवर्तन भइसकेको छ। जहाँ कहिल्यै साम्प्रदायिक तनावले शहरलाई जकडेको थियो, आज त्यहीँ विकास, शान्ति र धार्मिक गतिविधिहरूको गूँज सुनिन थालेको छ।
जामा मस्जिद हिंसा पछिको संभलको बदलिरहेको अनुहार
२०२४ नवम्बर २४ मा जामा मस्जिद परिसरको सर्वेक्षणलाई लिएर उत्पन्न विवादास्पद स्थितीले संभललाई फेरि एकपटक देशभरका समाचार पत्रहरूको शीर्षकमा ल्याएको थियो। त्यस दिन भएको हिंसाले सम्पूर्ण जिल्लामा अशान्ति फैलाएको थियो। तर अहिले १८० दिनपछि अवस्थामा निकै सुधार भएको छ। प्रशासनले सुरक्षाको पुख्ता व्यवस्था गरेको छ र सबै धार्मिक स्थलहरूका साथै सार्वजनिक स्थानहरूमा शान्ति कायम राख्न विशेष कदमहरू चालिएका छन्।
प्राचीन श्री कार्तिकेय महादेव मन्दिरको पुनः उद्घाटन
हिंसाको २२ दिनपछि, २०२४ डिसेम्बर १४ मा, संभल बाहिर लगभग एक किलोमिटरको दूरीमा अवस्थित श्री कार्तिकेय महादेव मन्दिरका ढोका जनताको लागि खोलिए। यो मन्दिर धेरै वर्षदेखि बन्द थियो र चारैतिर पर्खालले घेरिएको थियो। स्थानीय प्रशासनको आदेशमा यो पर्खाल हटाएर मन्दिरको सरसफाइ गरियो, जसमा एएसपी श्रीश्चन्द्र र सीओ अनुज चौधरीले पनि भाग लिए।
मन्दिरको सरसफाइ पछि यहाँ शिवरात्रि, होली र नवरात्रि जस्ता प्रमुख धार्मिक पर्वहरूमा पूजाआजा र भजनकीर्तनको आयोजना नियमित रूपमा हुँदै आएको छ। मन्दिरलाई भगवा रंगमा रंगिएको छ र सुरक्षाको लागि पीएसी, प्रहरी बलका साथै सीसीटिभी क्यामेराहरू पनि जडान गरिएका छन्। मुख्यमन्त्री योगी आदित्यनाथको निर्देशनमा धार्मिक गतिविधिहरूलाई प्रवर्द्धन गरिएको छ ताकि साम्प्रदायिक सद्भावलाई सुदृढ गर्न सकियोस्।
धार्मिक-सांस्कृतिक नक्शा: नयाँ पहिचानतर्फ कदम
- संभल शहर भित्र र वरपरका धेरै स्थानहरूमा ऐतिहासिक र सांस्कृतिक महत्वका प्रतिमाहरू स्थापना गर्ने काम जोडतोडले चलिरहेको छ।
- चन्दौसी चौराहामा सम्राट पृथ्वीराज चौहानको प्रतिमा राख्नको लागि चौडा गर्ने काम सुरु भइसकेको छ।
- शंकर कलेज चौराहामा भगवान परशुरामको मूर्ति राखिनेछ।
- मनोकामना मन्दिर नजिकै सद्भावना पार्कमा माता अहिल्याबाई होल्करको मूर्ति स्थापना गर्ने योजना छ।
- नखासा-हिन्दूपुरा खेड़ामा भारत रत्न डा. एपीजे अब्दुल कलामको प्रतिमा र ठेर मोहल्लाको अटल बाल उद्यान पार्कमा भारत रत्न पूर्व प्रधानमन्त्री अटल बिहारी वाजपेयीको प्रतिमाहरू राखिनेछन्।
- यी सबै स्थानहरू जामा मस्जिदबाट केवल ढाई किलोमिटरको दायरामा अवस्थित छन्, जसले संभलको धार्मिक-सांस्कृतिक नक्शालाई नयाँ स्वरूपमा आकार दिइरहेको छ।
सुरक्षा व्यवस्थामा सुधार र चौकीहरूको आधुनिकीकरण
सुरक्षाका लागि पनि विशेष कदमहरू चालिएका छन्। संभल जिल्लाको सत्यव्रत प्रहरी चौकीलाई दुई तले बनाएर बलियो बनाइएको छ ताकि क्षेत्रमा शान्ति व्यवस्थालाई अझ प्रभावकारी बनाउन सकियोस्। चौकीमा प्रहरी बल २४ घण्टा तैनाथ रहन्छ र निरन्तर निगरानी राख्दछ। प्रहरी विभागमा पनि केही ठूला परिवर्तनहरू भएका छन्। विवादास्पद वक्तव्य ‘५२ जुम्मे होली एक बार’ को कारण चर्चामा आएका सीओ अनुज चौधरीको कार्यक्षेत्र परिवर्तन गरेर चन्दौसी पठाइएको छ।
मुख्यमन्त्री योगी आदित्यनाथले यो वक्तव्यको समर्थन गरेका थिए, तर सरुवामार्फत विभागीय अनुशासन र स्थानीय भावनालाई ध्यानमा राखिएको छ। त्यस्तै, मन्दिरको सरसफाइको नेतृत्व गरेका एएसपी श्रीश्चन्द्रलाई इटावा देहात पठाइएको छ।
साम्प्रदायिक सद्भावलाई सुदृढ गर्ने दिशामा कदम
संभल जिल्लामा पछिल्ला केही वर्षदेखि साम्प्रदायिक रूपमा संवेदनशील वातावरण रहेको छ। तर २०२४ नवम्बरको हिंसा पछि प्रशासनले कडा कदमहरू चाल्यो र सबै समुदायहरूलाई स्वतन्त्र रूपमा आफ्नो आस्था पालना गर्ने अधिकार दियो, साथै शान्ति व्यवस्था कायम राख्न विशेष जोड दियो। सरकारको नीति स्पष्ट छ कि सबै धर्महरूको सम्मान गरिनेछ, र धार्मिक स्थलहरूलाई लिएर समानता र सद्भाव कायम रहनेछ। यस दिशामा संभल प्रशासनले धेरै नयाँ कार्यक्रमहरू सुरु गरेको छ, जसले जिल्लालाई नयाँ पहिचान र सांस्कृतिक समरसताको प्रतीकको रूपमा स्थापित गरिरहेको छ।
संभलको अवस्थामा भएको परिवर्तनले हिंसा पछि पनि विकास र शान्तिको बाटोमा अगाडि बढ्न सकिने कुरा स्पष्ट गर्दछ। मन्दिरहरू खोल्नेदेखि लिएर नयाँ सांस्कृतिक स्मारकहरूको स्थापनासम्म, सुरक्षा व्यवस्थाको पुख्ता व्यवस्थादेखि प्रशासनिक सुधारहरू सम्म प्रत्येक कदम संभललाई समृद्ध र शान्तिपूर्ण जिल्ला बनाउनेतर्फ उन्मुख छ।
