जम्मूमा नयाँ रेल्वे डिभिजनको स्थापना: जम्मू-कश्मीरको लागि नयाँ युगको सुरुवात

भारतको रेल्वे इतिहासमा एउटा ठूलो र ऐतिहासिक परिवर्तन हुन गइरहेको छ। आज, १ जुन २०२५ देखि जम्मूमा एउटा नयाँ रेल्वे डिभिजन सुरु हुँदैछ, जसले जम्मू-कश्मीरका लागि एउटा नयाँ युगको सुरुवात गर्नेछ। रेल्वे मन्त्रालयले २९ मे मा यस नयाँ व्यवस्थाको आधिकारिक घोषणा गरेको थियो।

कश्मीर वन्दे भारत एक्सप्रेस: आज, १ जुन जम्मूका लागि एउटा ऐतिहासिक दिन हुनेछ किनभने यही दिन जम्मू नयाँ रेल्वे मण्डल (Jammu New Railway Division) को रूपमा स्थापित हुनेछ। यो महत्त्वपूर्ण घोषणा रेल्वे मन्त्रालयले २९ मे मा गजेट नोटिफिकेशन मार्फत गरेको छ। हाल जम्मू, फिरोजपुर मण्डल अन्तर्गत पर्दछ, तर अब १ जुनदेखि जम्मू आफ्नै स्वतन्त्र रेल्वे मण्डल हुनेछ, जसको मुख्यालय जम्मू तवी रेल्वे स्टेशनमा हुनेछ।

यो कदम जम्मू क्षेत्रको रेल्वे नेटवर्कको उत्तम व्यवस्थापन र विकासको दिशामा एउटा ठूलो सुधार मानिएको छ। यस नयाँ मण्डलको स्थापनाले केवल क्षेत्रका यात्रुहरूलाई मात्र उत्तम सेवा प्राप्त हुने छैन, तर रेल्वे प्रशासनिक कार्यमा पनि थप सहजता रहनेछ।

जम्मू रेल्वे डिभिजन: एउटा परिचय

यो नयाँ रेल्वे डिभिजन लगभग ७४२ किलोमिटर क्षेत्रमा फैलिएको हुनेछ, जसमा पाठानकोट-जम्मू-श्रीनगर-बारामुलाको मुख्य खण्ड समावेश छ। यसबाहेक भोगपुर-सिरवाल-पाठानकोट, बटाला-पाठानकोट, र पाठानकोट-जोगिन्दर नगर (हिमाचल प्रदेश) का खण्डहरू पनि यसको अधीनमा ल्याइएका छन्। जम्मू तवी स्टेशनमा यसको मुख्यालय हुनेछ, जुन रेल्वे सञ्चालन र प्रशासनको केन्द्र बन्नेछ।

यो उत्तर रेल्वेको छैठौँ डिभिजन हुनेछ, र यसको निर्माणमा लगभग १९८ करोड रुपैयाँ लगानी गरिनेछ। यसले जम्मू-कश्मीर क्षेत्रमा रेल्वे सुविधाको विस्तार र उत्तम व्यवस्थापनलाई गति दिनेछ।

पुलहरू र सुरुङहरूको प्राविधिक चमत्कार

जम्मू डिभिजनको रेल्वे नेटवर्कको सबैभन्दा ठूलो विशेषता यहाँका पुलहरू र सुरुङहरूको व्यापक र जटिल नेटवर्क हो। कुल मिलाएर यस डिभिजनमा ३११४ पुल र ५८ सुरुङहरू समावेश छन्। यी मध्ये धेरै पुल र सुरुङहरू इन्जिनियरिङको चमत्कार मानिन्छन्। विशेष गरी, विश्वको सबैभन्दा अग्लो रेल्वे पुल 'दरिया चिनाब पुल' यही डिभिजनको भाग हो, जुन पहाडी क्षेत्रमा एउटा प्राविधिक असाधारण उपलब्धि हो।

साथै देशको पहिलो केबल ब्रिज 'अन्जी खाद ब्रिज' पनि यही डिभिजनमा छ। सुरुङहरूमा टी-४९ र टी-८० जस्ता देशका सबैभन्दा लामो रेल्वे सुरुङहरू समावेश छन्, जसले यस क्षेत्रको भौगोलिक चुनौतीहरूलाई पार गरेर कनेक्टिभिटी बढाउँछ।

जम्मू-कश्मीरमा रेल्वेको बढ्दो कदमहरू

• १९७२ जम्मूमा पहिलो पटक रेल पुग्यो।
• २००५ उधमपुर सम्म रेल सेवाको विस्तार भयो।
• २००९ कश्मीर सम्म रेल सम्पर्क गर्ने प्रक्रिया सुरु।
• २०१३ बनिहाल-बारामुला बिच पहिलो पटक रेल चल्‍यो।
• २०१४ कटरा सम्म प्रत्यक्ष रेल सेवा पुनः सुरु भयो।
• २०२४ बनिहाल-बारामुला बिच रेल सुरु भयो।
• २०२५ कश्मीरदेखि कन्याकुमारीसम्म रेल चल्नेछ (कश्मीर वन्दे भारत एक्सप्रेस)

यसरी हुनेछ नयाँ जम्मू रेल्वे डिभिजन

• पाठानकोट जम्मू उधमपुर श्रीनगर बारामुला रेल्वे सेक्सन ४२३ किलोमिटरको हुनेछ।
• भोगपुर सिरवाल-पाठानकोट ८७.२१ रनिङ किलोमिटरको हुनेछ।
• बटाला-पाठानकोट ६८.१७ रनिङ किलोमिटरको हुनेछ।
• पाठानकोट जोगिन्दर नगर न्यारोगेज पर्वतीय सेक्सन १७२.७२ किलोमिटर लामो हुनेछ।

जम्मू रेल्वे डिभिजनको महत्त्व

जम्मू रेल्वे डिभिजन बन्नाले जम्मू-कश्मीर क्षेत्रमा केवल यातायातका साधनहरू मात्र सुधारिने छैनन्, तर पर्यटन, सामाजिक सुविधा र आर्थिक विकासलाई पनि एउटा नयाँ अवसर प्राप्त हुनेछ। कश्मीर जस्तो दुर्गम र पहाडी क्षेत्रमा रेल्वेको बलियो उपस्थितिले दैनिक जीवनमा सुधार हुनेछ र रोजगारीका नयाँ अवसरहरू पनि प्राप्त हुनेछन्। रेल्वे नेटवर्कको विस्तारले स्थानीय उद्योग र व्यवसायहरूलाई बलियो बनाउनेछ। यससँगै सुरक्षा व्यवस्थामा पनि सुधार हुनेछ किनभने रेल्वेको उत्तम व्यवस्थापनले यात्रुहरूको सुरक्षा र सुविधाहरूमा ध्यान दिनेछ।

प्राविधिक र आर्थिक प्रभाव

नयाँ डिभिजन बनेपछि लगभग ५३८ किलोमिटर ब्रोड गेज लाइनमा रेल सेवा सञ्चालन हुनेछ। जम्मू मण्डल अन्तर्गत लगभग ५५ रेलहरू सञ्चालन गरिनेछन्, जसमा वन्दे भारत, शताब्दी र एक्सप्रेस रेलहरूको विशेष स्थान हुनेछ। यसले केवल यात्रुहरूलाई छिटो, सहज र सुरक्षित सेवा मात्र प्राप्त हुने छैन तर मालगाडीहरूको सञ्चालनमा पनि वृद्धि हुनेछ, जसले क्षेत्रको आर्थिक विकासलाई गति दिनेछ।

रेल्वे भवनहरूको निर्माण र अन्य आधारभूत पूर्वाधारका लागि पनि १९८ करोड रुपैयाँ खर्च गरिनेछ, जसले क्षेत्रमा रोजगारीका अवसरहरू बढाउनेछ र स्थानीय पूर्वाधारको उचित विकास हुनेछ।

भविष्यको सम्भाव्यता

जम्मू रेल्वे डिभिजनको गठन कश्मीरलाई देशको मुख्य रेल्वे नेटवर्कसँग जोड्ने दिशामा एउटा ठूलो कदम हो। आउँदा वर्षहरूमा यस डिभिजनले नयाँ रेलहरूको सञ्चालन, उन्नत रेल्वे सुविधाहरू र उत्तम यात्रु अनुभवका लागि काम गर्नेछ। कश्मीरदेखि कन्याकुमारीसम्म चल्ने वन्दे भारत एक्सप्रेस यस डिभिजन छिटो र सुरक्षित यात्राका लागि एउटा माध्यम बन्नेछ। रेल्वे नेटवर्कको विस्तारले केवल यात्रुहरूलाई सुविधा मात्र प्राप्त हुने छैन तर क्षेत्रमा स्थिरता, आर्थिक समृद्धि र सामाजिक विकासका नयाँ बाटाहरू खुल्नेछन्।

```

```