अप्रेसन सिन्दूरको सफल सञ्चालनले भारतको रक्षा प्रविधि क्षेत्रमा नयाँ लगानी र विकासका बाटो खोलेको छ। स्वदेशी ड्रोन र रक्षा प्रविधि स्टार्टअपहरूलाई सरकारको नीति तथा ठूला अर्डरबाट ठूलो सफलता प्राप्त भइरहेको छ। २०२४ मा यस क्षेत्रमा १.६ अर्ब डलरको भेंचर क्यापिटल फन्डिङ भयो, र यस वर्ष यो अझ बढ्ने सम्भावना छ। विज्ञहरूको मान्यता छ कि यस क्षेत्रले भविष्यमा भारतको रक्षा क्षमतालाई सुदृढ गर्नुका साथै आर्थिक विकासमा पनि महत्वपूर्ण भूमिका खेल्नेछ।
रक्षा प्रविधि क्षेत्रमा अप्रेसन सिन्दूरको प्रभाव
अप्रेसन सिन्दूरले भारतको रक्षा रणनीति र प्राविधिक क्षमतालाई नयाँ दिशा दिएको छ। यस अप्रेसनमा प्रयोग गरिएका ड्रोन र मिसाइलहरूको विकासमा स्वदेशी कम्पनीहरूको महत्वपूर्ण योगदान रहेको छ। यी प्रविधिहरू विकास गर्न धेरै स्टार्टअपहरूले सेन्सर, रडार र अन्य उन्नत प्राविधिक उपकरणहरूमा काम गरेका छन्। अप्रेसन पछि भारतीय सशस्त्र बलहरूले यी प्रविधिहरूको लागि ठूला अर्डर जारी गरेका छन्, जसले गर्दा रक्षा प्रविधि स्टार्टअपहरूलाई व्यापक आर्थिक लाभ प्राप्त हुन थालेको छ।
भेंचर क्यापिटल लगानीमा वृद्धि
रक्षा प्रविधि क्षेत्रमा लगानीको सन्दर्भमा २०२४ भारतको लागि एउटा कोशेढुंगा साबित भएको छ। यस वर्ष भारतीय रक्षा प्रविधि स्टार्टअपहरूले १.६ अर्ब डलरको भेंचर क्यापिटल फन्डिङ जुटाएका छन्। खास कुरा के हो भने यस वर्ष यो आँकडा अझ बढ्ने सम्भावना छ। हैदराबादस्थित जेबु जस्ता स्टार्टअपहरूलाई ब्लूहिल.भीसीले हालै एक मिलियन डलर लगानी गरेको छ, जुन ड्रोन प्रविधि क्षेत्रमा काम गरिरहेका छन्। यसैगरी, युनिकर्न इन्डिया भेन्चर्सले अन्डरवाटर ड्रोन बनाउने कम्पनी आइरोभमा लगानी गरेको छ।
सरकारी पहलहरू र तिनीहरूको प्रभाव
रक्षा प्रविधि स्टार्टअपहरूलाई प्रोत्साहन दिन सरकारले धेरै महत्त्वपूर्ण कदमहरू चालेको छ। सबैभन्दा महत्वपूर्ण पहल हो आईडीईएक्स (इनोभेसन फर डिफेन्स एक्सेलेन्स) कार्यक्रम, जसले रक्षा क्षेत्रका स्टेकहोल्डरहरूलाई जोडेर २५ करोड रुपैयाँसम्मको अनुदान प्रदान गर्दछ। साथै, रक्षा मन्त्रालयले २०० करोड रुपैयाँसम्मको टेन्डरमा ग्लोबल टेन्डर इन्क्वायरीलाई अन्त्य गरेको छ, जसले स्थानीय सोर्सिङ र आपूर्ति शृंखलाहरूलाई बलियो बनाएको छ। यी नीतिहरूले स्वदेशी कम्पनीहरूका लागि अवसरहरू बढाएका छन् र देशमा रक्षा प्रविधिको विकासलाई गति दिएका छन्।
रक्षा प्रविधिमा आत्मनिर्भरतातर्फ कदम
विज्ञहरूको मान्यता छ कि रक्षा प्रविधि र युद्ध मेशिनरीको आयातमा निर्भरता कम गर्नु आवश्यक छ। यसको लागि स्वदेशी उद्योगहरूलाई प्रोत्साहन दिनुपर्नेछ। भारत सरकारले हालै निजी कम्पनीहरूलाई लडाकु जेट निर्माण जस्ता ठूला परियोजनाहरूमा सहभागिताको लागि प्रोत्साहन दिएको छ। यसले न केवल रक्षा क्षेत्रमा आत्मनिर्भरता बढाउनेछ, तर आर्थिक र प्राविधिक विकास पनि हुनेछ।
वैश्विक बजारमा भारतीय रक्षा प्रविधिको सम्भावना
वैश्विक रक्षा प्रविधि बजारको आकार हाल ६२० अर्ब डलरभन्दा बढी छ र यो २०३० सम्ममा ९०० अर्ब डलर पुग्ने अनुमान छ। भारतीय स्टार्टअपहरूले यदि स्वदेशी बजारमा आफ्नो प्राविधिक क्षमता प्रमाणित गर्न सके भने, तिनीहरूलाई विश्वव्यापी स्तरमा पनि ठूलो अवसर प्राप्त हुनेछ। युनिकर्न इन्डिया भेन्चर्सका अनुसार, भारतीय उत्पादनहरू गुणस्तर र किफायती मूल्यका कारण विदेशहरूमा पनि आकर्षक साबित हुनेछन्।
