भारतका दुर्गम क्षेत्रहरूमा इन्टरनेट जडानको समस्या चाँडै नै इतिहास बन्ने भएको छ। विश्वका सर्वाधिक चर्चित अर्बपति र टेस्लाका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत एलन मस्कको स्याटेलाइट इन्टरनेट सेवा Starlink भारतमा सञ्चालनमा आउने तयारीमा छ। यस सेवाले देशभरि, विशेष गरी ग्रामीण र नेटवर्कबाट बञ्चित क्षेत्रहरूमा, उच्च गति इन्टरनेटको नयाँ लहर ल्याउने आशा गरिएको छ। एक रिपोर्ट अनुसार, Starlink ले भारतमा असीमित डाटा प्लान केवल १० डलर अर्थात् करिब ८४० रुपैयाँ प्रति महिनाको मूल्यमा उपलब्ध गराउन सक्छ।
Starlink के हो?
Starlink एलन मस्कको कम्पनी SpaceX को एक परियोजना हो जसले पृथ्वीको कक्षमा हजारौं लो-अर्बिट स्याटेलाइटहरू मार्फत इन्टरनेट सेवा प्रदान गर्दछ। परम्परागत ब्रोडब्यान्ड जस्तै यो फाइबर वा मोबाइल टावरमा निर्भर रहँदैन, तर सीधै आकाशबाट इन्टरनेट सिग्नल घरहरूमा पुर्याउँछ।
भारतमा Starlink किन आवश्यक छ?
भारतका धेरै दुर्गम क्षेत्रहरूमा अहिलेसम्म इन्टरनेट सुविधा वा धेरै सुस्त छ वा पूर्ण रूपमा उपलब्ध छैन। नक्सल प्रभावित क्षेत्र, पहाडी क्षेत्र, मरुभूमि क्षेत्र र पूर्वी भारतमा डिजिटल पहुँच अझै पनि ठूलो चुनौती हो। Starlink ले त्यस्ता ठाउँहरूमा क्रान्ति ल्याउन सक्छ जहाँ टेलिकम कम्पनीहरूका लागि फाइबर वा टावर राख्न महँगो र कठिन छ।
मूल्य कति हुन सक्छ?
रिपोर्ट अनुसार, Starlink ले भारतमा आफ्नो असीमित डाटा प्लान लगभग १० डलर अर्थात् करिब ८४० रुपैयाँ प्रति महिनामा सुरु गर्न सक्छ। यो मूल्य अन्य ब्रोडब्यान्ड कम्पनीहरूको तुलनामा धेरै प्रतिस्पर्धी मानिएको छ। यद्यपि, कम्पनीले अहिलेसम्म यस मूल्यको बारेमा कुनै आधिकारिक घोषणा गरेको छैन।
विज्ञहरूको मत छ कि भारत जस्तो ठूलो र संवेदनशील बजारमा टिक्न Starlink ले कम मूल्य र राम्रो सेवा दिनु आवश्यक छ। ताकि यसले ग्रामीण र दुर्गम क्षेत्रहरूमा पनि प्रयोगकर्ताहरूलाई जोड्न सकोस् र बलियो ग्राहक आधार बनाउन सकोस्।
तर हार्डवेयरको मूल्यले चकित पार्न सक्छ
Starlink को इन्टरनेट प्लान सस्ता हुन सक्छन्, तर यसलाई चलाउन आवश्यक पर्ने Starlink किटको मूल्यले भारतीय ग्राहकहरूलाई चकित पार्न सक्छ। यस किटमा डिश एन्टेना, राउटर र केही अन्य उपकरणहरू हुन्छन्।
विश्व बजारमा यसको मूल्य लगभग २१,००० देखि ३२,००० रुपैयाँको बीचमा हुन्छ। भारतमा जहाँ मानिसहरू ४००-६०० रुपैयाँमा १०० Mbps सम्मको गति भएको ब्रोडब्यान्ड प्लान लिन्छन्, त्यहाँ यति महँगो किट किन्नु धेरै मानिसहरूका लागि गाह्रो हुन सक्छ।
स्याटेलाइट इन्टरनेटका के फाइदाहरू छन्?
पहुँच त्यहाँ जहाँ कोही पुगेको छैन: फाइबर, टावर वा केबल बिछ्याउनु धेरै महँगो र समय लाग्ने काम हो। तर Starlink जस्तो स्याटेलाइट सेवा यसबाट मुक्त छ र देशको हरेक कुनामा पुग्न सक्छ।
छिटो र स्थिर जडान: Starlink को दाबी छ कि यसको सेवा १०० Mbps देखि २५० Mbps सम्मको डाउनलोड गति दिन सक्छ - बिना ब्रेक।
आपतकालीन अवस्थामा पनि काम गर्नेछ: बाढी, भूकम्प वा अन्य विपत्तिहरूको समयमा जब टेलिकम टावरहरू काम गर्दैनन्, तब स्याटेलाइट इन्टरनेट जीवनदायी सावित हुन सक्छ।
Starlink लाई प्रतिस्पर्धा गर्ने अन्य खेलाडीहरू
Starlink को भारतमा प्रवेश गर्नु अघि नै यहाँ धेरै खेलाडीहरू स्याटेलाइट इन्टरनेट बजारलाई लिएर सक्रिय भइसकेका छन्:
OneWeb: भारती समूह र बेलायतको सरकारद्वारा समर्थित यो कम्पनी पनि स्याटेलाइट कनेक्टिभिटी दिने तयारीमा छ।
Reliance Jio & SES: रिलायन्स जियोले लक्जमबर्गको SES कम्पनीसँग साझेदारी गरेको छ ताकि भारतमा उच्च गति स्याटेलाइट ब्रोडब्यान्ड सेवा सुरु गर्न सकियोस्।
Tata-backed Nelco र Globalstar: यी कम्पनीहरू पनि स्याटेलाइट स्पेक्ट्रमलाई लिएर परीक्षण मोडमा छन्।
सरकारको भूमिका के हुनेछ?
भारतमा कुनै पनि स्याटेलाइट इन्टरनेट सेवा सुरु गर्नु अघि कम्पनीहरूले सरकारबाट विभिन्न प्रकारका अनुमति लिनुपर्दछ। यसमा लाइसेन्स, उपकरणको आयात र स्पेक्ट्रमको अनुमति समावेश छ। Starlink ले भारत सरकारबाट GMPCS लाइसेन्स पहिले नै प्राप्त गरिसकेको छ, तर अझै केही आवश्यक अनुमतिहरूको प्रतीक्षा गरिरहेको छ।
सरकारले २०२५ सम्ममा प्रत्येक गाउँमा इन्टरनेट पुर्याउने लक्ष्य निर्धारण गरेको छ। यसरी Starlink जस्ता स्याटेलाइट सेवाहरूले यस काममा गति ल्याउन सक्छन्, विशेष गरी त्यहाँ जहाँ अहिलेसम्म नेटवर्क पुग्न सकेको छैन। सरकार र Starlink को साझेदारी देशको डिजिटल विकासमा सहायक हुन सक्छ।
