ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਸੈਕਟਰ ਨੂੰ ਬੈਂਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਕਰਜ਼ਾ ਪਿਛਲੇ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਦੁੱਗਣਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2024-25 ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਬੈਂਕਾਂ ਦਾ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਨੂੰ ਕੁੱਲ ਕਰਜ਼ਾ 35.4 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕੰਪਨੀ ਕੋਲੀਅਰਜ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ। ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਟੌਪ 50 ਸੂਚੀਬੱਧ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿੱਤੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (ਆਰਬੀਆਈ) ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਇਹ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2020-21 ਵਿੱਚ ਇਹ ਅੰਕੜਾ ਕਰੀਬ 17.8 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਵੱਧ ਕੇ 35.4 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਸਿਰਫ਼ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਕਰਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਸੌ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਕੁੱਲ ਬੈਂਕਿੰਗ ਕਰਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਵਾਧਾ
ਕੋਲੀਅਰਜ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਸਿਰਫ਼ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਸਮੁੱਚੇ ਬੈਂਕਿੰਗ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਰਜ਼ਾ ਵੰਡ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2020-21 ਵਿੱਚ ਬੈਂਕਾਂ ਦਾ ਕੁੱਲ ਕਰਜ਼ਾ 109.5 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ 2024-25 ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਕੇ 182.4 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ ਪੰਜਵਾਂ ਹਿੱਸਾ ਹੁਣ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਕੋਲ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਕੜਾ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੈਂਕਿੰਗ ਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਰੋਸਾ ਹੈ।
ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀ ਮਾਲੀ ਹਾਲਤ
ਰਿਪੋਰਟ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਸੈਕਟਰ ਨੇ ਖੁਦ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਵਿੱਤੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2020-21 ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਸਿਰਫ਼ 23 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਕੰਪਨੀਆਂ ਚੰਗਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਮਾ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਉੱਥੇ 2024-25 ਵਿੱਚ ਇਹ ਅੰਕੜਾ ਵੱਧ ਕੇ 62 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, 60 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਅਤੇ ਇਕਵਿਟੀ ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ 0.5 ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਵਿੱਤੀ ਸਿਹਤ ਦਾ ਚੰਗਾ ਸੰਕੇਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੰਪਨੀਆਂ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਰਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਇਕਵਿਟੀ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਬੈਂਕਿੰਗ ਸੈਕਟਰ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਕਿਉਂ ਵਧਿਆ
ਕੋਲੀਅਰਜ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਸੀਈਓ ਬਾਦਲ ਯਾਗਨਿਕ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਸੈਕਟਰ ਨੇ ਬੀਤੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਬਾਹਰੀ ਝਟਕਿਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਬਿਹਤਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ, ਵਪਾਰਕ, ਉਦਯੋਗਿਕ, ਵੇਅਰਹਾਊਸਿੰਗ, ਰਿਟੇਲ ਅਤੇ ਹਾਸਪਿਟੈਲਿਟੀ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੰਗ ਅਤੇ ਸਪਲਾਈ ਦੇ ਵਿੱਚ ਬਿਹਤਰ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਵਜ੍ਹਾ ਕਰਕੇ ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਇਸ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਤ ਕਰਜ਼ੇ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਘੱਟ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਗੋਦਾਮ ਸਪੇਸ ਦੀ ਮੰਗ ਵਿੱਚ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਉਛਾਲ
ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਵੇਅਰਹਾਊਸਿੰਗ ਸੈਗਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਵੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਈ-ਕਾਮਰਸ ਅਤੇ ਲੌਜਿਸਟਿਕਸ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਦੇ ਚਲਦੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅੱਠ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸਪੇਸ ਅਤੇ ਗੋਦਾਮਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਇਜ਼ਾਫਾ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਸਾਲ 2025 ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਛਿਮਾਹੀ ਵਿੱਚ ਪੱਟੇ 'ਤੇ ਲਈ ਗਈ ਜਗ੍ਹਾ 63 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵੱਧ ਕੇ 27.1 ਮਿਲੀਅਨ ਵਰਗ ਫੁੱਟ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ।
ਸੀਬੀਆਰਈ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਇਸ ਪੂਰੇ ਸਪੇਸ ਵਿੱਚੋਂ 32 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਥਰਡ ਪਾਰਟੀ ਲੌਜਿਸਟਿਕਸ ਯਾਨੀ 3ਪੀਐਲ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਕੋਲ ਰਹੀ, ਜਦਕਿ ਈ-ਕਾਮਰਸ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਵੱਧ ਕੇ 25 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੰਗ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਚਲਦੇ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਅਤੇ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਦੇ ਮੌਕੇ ਮਿਲ ਰਹੇ ਹਨ।
ਤਿੰਨ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ
ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ ਜੂਨ 2025 ਦੇ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਇਸ ਭਾਰੀ ਮੰਗ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਬੈਂਗਲੁਰੂ, ਚੇਨਈ ਅਤੇ ਮੁੰਬਈ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰਿਹਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੇ ਕੁੱਲ ਸਪਲਾਈ ਦਾ 57 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹਿੱਸਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਟਰੋ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਲੌਜਿਸਟਿਕਸ ਸੈਕਟਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਬਦਲਾਅ ਵੱਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ
ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਬੈਂਕਾਂ ਦਾ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਭਰੋਸਾ ਵਧਿਆ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਮਾਡਲ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਪਲਾਨਿੰਗ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਜਿੱਥੇ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬੈਂਕਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ, ਹੁਣ ਪਾਰਦਰਸ਼ਿਤਾ, ਨਿਆਮਕੀ ਸੁਧਾਰ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਸਮਾਵੇਸ਼ਨ ਨੇ ਇਸ ਸੈਕਟਰ ਦੀ ਸਾਖ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਹੈ।
ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਕੰਪਨੀਆਂ ਕਰਜ਼ੇ 'ਤੇ ਘੱਟ ਨਿਰਭਰ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਸ ਨੂੰ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਪੂਰਾ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਗਾਹਕ ਅਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ਕ ਦੋਨਾਂ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਵਧਿਆ ਹੈ।
