ਨਾਮ ਵਿੱਚ ਕੀ ਰੱਖਿਆ ਹੈ? ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ ਦਾ ਇਹ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਥਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਜੈਪੁਰ ਵਿੱਚ ਮਿਠਾਈਆਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੈਪੁਰ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮਿਠਾਈ ਦੁਕਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਮਿਠਾਈਆਂ ਦੇ ਨਾਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ‘ਪਾਕ’ ਸ਼ਬਦ ਹਟਾ ਕੇ ਉਸਦੀ ਥਾਂ ‘ਸ਼੍ਰੀ’ ਜੋੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਜੈਪੁਰ: ਗੁਲਾਬੀ ਨਗਰੀ ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਮਿਠਾਈ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਲਹਿਰ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯ ਮਿਠਾਈਆਂ ਦੇ ਨਾਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੁਣ ‘ਪਾਕ’ ਸ਼ਬਦ ਹਟਾ ਕੇ ‘ਸ਼੍ਰੀ’ ਸ਼ਬਦ ਜੋੜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਦਲਾਅ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾਈ ਫੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ ‘ਮੈਸੂਰ ਪਾਕ’, ‘ਆਮ ਪਾਕ’, ‘ਗੋਂਦ ਪਾਕ’ ਵਰਗੀਆਂ ਮਿਠਾਈਆਂ ਨੂੰ ‘ਮੈਸੂਰ ਸ਼੍ਰੀ’, ‘ਆਮ ਸ਼੍ਰੀ’ ਅਤੇ ‘ਗੋਂਦ ਸ਼੍ਰੀ’ ਨਾਮਾਂ ਨਾਲ ਨਵਾਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਮਿਠਾਸ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਸੁਆਦ
ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਵੈਸ਼ਾਲੀ ਨਗਰ ਸਥਿਤ ‘ਤਿਉਹਾਰ ਸਵੀਟਸ’ ਦੀ ਸੰਚਾਲਿਕਾ ਅੰਜਲੀ ਜੈਨ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, “ਸਾਡਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿਰਫ਼ ਮਿਠਾਈ ਵੇਚਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪ੍ਰੇਮ ਨੂੰ ਵੀ ਸੰਭਾਲਣਾ ਹੈ। ‘ਪਾਕ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਕੁਝ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਪਰੰਤੂ ਅੱਜ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਅਸੁਵਿਧਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹੁਣ ਸਾਡੀਆਂ ਮਿਠਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ‘ਸ਼੍ਰੀ’ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀਅਤਾ ਝਲਕੇਗੀ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ‘ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ’ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਮਰਥਤ ਅੱਤਵਾਦ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਉੱਭਰਦੇ ਜਨ-ਕ੍ਰੋਧ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਕਦਮ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਹੈ।
ਪੁਰਾਣੇ ਨਾਮ, ਨਵੀਂ ਪਛਾਣ
ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ‘ਬੌਂਬੇ ਮਿਸ਼ਠਾਨ ਭੰਡਾਰ’ ਅਤੇ ‘ਅਗਰਵਾਲ ਕੈਟਰਰਸ’ ਨੇ ਵੀ ਇਸੇ ਰਾਹ ਤੇ ਚੱਲਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੀਆਂ ਮਿਠਾਈਆਂ ਦੇ ਨਾਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ‘ਪਾਕ’ ਸ਼ਬਦ ਹਟਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਹੈ। ‘ਬੌਂਬੇ ਮਿਸ਼ਠਾਨ ਭੰਡਾਰ’ ਦੇ ਮਹਾਪ੍ਰਬੰਧਕ ਵਿਨੀਤ ਤ੍ਰਿਖਾ ਦੱਸਦੇ ਹਨ, ਸਾਡੀ ਪਹਿਲ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਸਪਸ਼ਟ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਸਰਬੋਪਰੀ ਹਨ। ‘ਮੋਤੀ ਪਾਕ’ ਹੁਣ ‘ਮੋਤੀ ਸ਼੍ਰੀ’ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗਾਹਕਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਦਿਲ ਨਾਲ ਅਪਣਾਇਆ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਨਾਮ ਬਦਲਾਅ ਸਿਰਫ਼ ਵਪਾਰਕ ਰਣਨੀਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀਆਂ ਮਿਠਾਈਆਂ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਸਮਿਤਾ ਅਤੇ ਗੌਰਵ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਜਨਮਾਨਸ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ
ਇਸ ਪਹਿਲ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮਿਠਾਈ ਦੁਕਾਨਦਾਰਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਆਮ ਜਨ ਵੀ ਇਸ ਨਾਲ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜੁੜਾਅ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਅਧਿਆਪਕਾ ਪੁਸ਼ਪਾ ਕੌਸ਼ਿਕ ਨੇ ਦੱਸਿਆ, ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ‘ਮੈਸੂਰ ਸ਼੍ਰੀ’ ਨਾਮ ਸੁਣਿਆ, ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਫ਼ਖਰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਨਾਮ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਾਡੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਥਾਨਕ ਵਪਾਰੀ ਰਮੇਸ਼ ਭਾਟੀਆ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਬਦਲਾਅ ਭਾਵੇਂ ਛੋਟਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਇਸਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗੂੰਜ ਵੱਡੀ ਹੈ। “ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਸਾਡੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਸਮਰਥਨ ਦਾ ਮਿੱਠਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਹੈ।
ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ‘ਪਾਕ’ ਸ਼ਬਦ ਫ਼ਾਰਸੀ ਮੂਲ ਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ‘ਸ਼ੁੱਧ’, ‘ਪਵਿੱਤਰ’ ਜਾਂ ‘ਮਿੱਠਾ ਵਿਅੰਜਨ’। ਹਿੰਦੀ ਵਿਆਕਰਣ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪਾਕ ਕਲਾ, ਭੋਜਨ ਨਿਰਮਾਣ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਅੱਜ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਅਰਥ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਥਮਿਕਤਾ ਵਿਆਕਰਣ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਮੰਨੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
