चीन, ज्याचे अधिकृत नाव 'पीपल्स रिपब्लिक ऑफ चायना' आहे, हा पूर्व आशियामध्ये स्थित एक देश आहे आणि बीजिंग त्याची राजधानी आहे. चीन जगातील सर्वात प्राचीन संस्कृतींपैकी एक आहे आणि तो जगातील सर्वाधिक लोकसंख्या असलेला देश आहे. 96,41,144 चौरस किलोमीटर क्षेत्रफळ असलेला हा देश रशिया आणि कॅनडानंतर तिसऱ्या क्रमांकाचा सर्वात मोठा देश आहे. एवढे मोठे क्षेत्रफळ असल्यामुळे याच्या सीमा 15 देशांना लागून आहेत.
चीनची संस्कृती जवळपास 5,000 वर्षे जुनी आहे आणि हे एक समाजवादी प्रजासत्ताक आहे, ज्याचे नेतृत्व एका पक्षाच्या हाती आहे. देशात 22 प्रांत, 5 स्वायत्त क्षेत्र, 4 महानगरपालिका आणि 2 विशेष प्रशासकीय क्षेत्र आहेत. चीन जगातील दुसरी सर्वात मोठी अर्थव्यवस्था आहे आणि संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषदेचा स्थायी सदस्य देखील आहे. हा जगातील सर्वात मोठा निर्यातदार आणि दुसरा सर्वात मोठा आयातदार देश आहे आणि एक मान्यताप्राप्त आण्विक महासत्ता आहे. चीनी कम्युनिस्ट पक्षाच्या अधिपत्याखाली चीनने समाजवादी बाजारपेठ अर्थव्यवस्था स्वीकारली आहे, ज्यामध्ये भांडवलशाही आणि सत्तावादी राजकीय नियंत्रणे समाविष्ट आहेत.
चीनला महासत्ता मानले जाते
चीनला 21 व्या शतकातील एक अपरिहार्य महासत्ता म्हणून पाहिले जाते. 1 ऑक्टोबर 1949 रोजी चिनी जनवादी गणराज्याची स्थापना झाली, जेव्हा साम्यवाद्यांनी गृहयुद्धात कुओमिंतांगवर विजय मिळवला होता. पराभवानंतर कुओमिंतांग तैवान किंवा चीन प्रजासत्ताकात गेले, तर मुख्य भूभाग चीनवर साम्यवादी पक्षाने नियंत्रण स्थापित केले. चीन तैवानला आपले स्वायत्त क्षेत्र मानतो, तर तैवान स्वतःला स्वतंत्र राष्ट्र म्हणतो. दोन्ही स्वतःला चीनचे वैध प्रतिनिधी मानतात.
चीनच्या संस्कृतीचा लिखित इतिहास चार हजार वर्षांचा आहे आणि येथे विविध प्रकारचे ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक ग्रंथ आणि प्राचीन संस्कृतीचे अवशेष आढळले आहेत. चीनचा प्राचीन भूगोल समजून घेण्यासाठी हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे की सध्याच्या चीनमध्ये तिबेट, तैवान, मंगोलिया आणि तुर्कमेनिस्तानचे अनेक भाग समाविष्ट आहेत. प्राचीन काळात भारतीय संदर्भात चीनला हरिवर्ष म्हटले जात असे, जो जंबुद्वीपाच्या 9 प्रमुख देशांपैकी एक होता.
जाणून घ्या चीन आणि भारत यांच्यातील व्यापारिक संबंध
चीन आणि भारत यांचे व्यापारिक आणि सांस्कृतिक संबंध प्राचीन आहेत. प्राचीन काळात चीनचे रेशमी वस्त्र भारतात प्रसिद्ध होते. महाभारताच्या सभापर्वात चीनच्या कीटज आणि पट्टज वस्त्रांचा उल्लेख आहे. चीनचा पहिला प्रत्यक्ष राजवंश शांग राजवंश होता, जो पूर्वी चीनमध्ये 18 व्या ते 12 व्या शतकात ईसा पूर्व पिवळ्या नदीच्या काठी वसलेला होता. यानंतर, किन राजवंशाने 221 ईसा पूर्व मध्ये चीनचे प्रथमच एकत्रीकरण केले.
हान राजवंशाच्या (206 ईसा पूर्व ते 220 इसवी) काळात चीनच्या संस्कृतीवर महत्त्वपूर्ण छाप पडली, जी आजही अस्तित्वात आहे. यानंतर, सुई, थांग आणि सोंग राजवंशाच्या शासनादरम्यान चीनची संस्कृती आणि विज्ञान आपल्या शिखरावर पोहोचले. 1271 मध्ये मंगोल सरदार कुबलय खानने युआन राजवंशाची स्थापना केली, ज्याला नंतर 1368 मध्ये मिंग राजवंशाने संपवले. 1911 पर्यंत क्विंग राजवंशाने चीनवर राज्य केले, जो चीनचा अंतिम राजवंश होता.
1911 मध्ये डॉ. सन यात-सेन यांच्या नेतृत्वाखाली राष्ट्रवाद्यांनी राजेशाहीचा अंत करून चिनी प्रजासत्ताकची स्थापना केली. यानंतर चीनमध्ये अशांततेचे वातावरण होते. 1928 मध्ये जनरल चियांग काई-शेक यांनी क्योमिंतांगची स्थापना केली आणि बहुतेक चीनवर नियंत्रण मिळवले. 1949 मध्ये चिनी गृहयुद्धात कम्युनिस्ट पार्टीने विजय मिळवला आणि पीपल्स रिपब्लिक ऑफ चायनाची स्थापना केली.
1960 च्या दशकात कम्युनिस्ट पार्टीच्या धोरणांमुळे चीनमध्ये भयंकर दुष्काळ पडला, ज्यात 2 कोटी लोक मारले गेले. 1978 मध्ये आर्थिक सुधारणांनंतर चीन जगातील सर्वात वेगाने विकसित होणाऱ्या देशांमध्ये सामील झाला. 1998 मध्ये पंतप्रधान झू रोंगजी यांनी राज्य-नियंत्रित कंपन्यांचे खाजगीकरण करण्यासाठी आर्थिक उदारीकरणाचे धोरण लागू केले.
```
