भारताने नेपाळचा लिपुलेख दावा खोटा आणि निराधार ठरवला; भारत-चीनने दशकानंतर सीमा व्यापार पुन्हा सुरू करण्याचा निर्णय घेतला; सीमा विवाद वाटाघाटीतूनच सुटू शकतो, एकतर्फी दाव्याने नाही, असे भारताने म्हटले.
India-Nepal Border: नेपाळने पुन्हा एकदा लिपुलेख घाटावर दावा करत तो आपला भाग असल्याचे म्हटले आहे. भारताने हा दावा थेट फेटाळून लावला आहे. भारतीय विदेश मंत्रालयाने म्हटले आहे की, नेपाळचा दावा ना योग्य आहे, ना ऐतिहासिक तथ्यांवर आधारित आहे. मंत्रालयाच्या प्रवक्त्याने स्पष्टपणे सांगितले की, हा भाग भारताचा अविभाज्य भाग आहे आणि त्यावर कोणताही वाद नसावा. नेपाळच्या अशा दाव्यांमुळे दोन्ही देशांच्या संबंधात अनावश्यक तणाव निर्माण होतो, असेही भारताने स्पष्ट केले.
भारत-चीनमध्ये लिपुलेखमधून सीमा व्यापारावर सहमती
भारत आणि चीन यांच्यात लिपुलेख घाटातून सीमा व्यापाराचा मोठा इतिहास आहे. 1954 मध्ये सुरू झालेला हा व्यापार अनेक दशके चालला. कोविड-19 महामारी आणि काही इतर कारणांमुळे हा व्यापार काही काळासाठी थांबला होता. आता भारत आणि चीनने मिळून तो पुन्हा सुरू करण्याचा निर्णय घेतला आहे. या निर्णयानंतर लगेचच नेपाळने आक्षेप घेतला आणि लिपुलेख आपला भाग असल्याचा दावा केला. भारताने नेपाळचे हे वक्तव्य पूर्णपणे फेटाळून लावले आणि हा दावा वस्तुस्थितीपासून दूर असल्याचे सांगितले.
नेपाळचा जुना दावा आणि 2020 चा विवाद
नेपाळने 2020 मध्ये एक नवीन राजकीय नकाशा जारी केला होता, ज्यामध्ये कालापानी, लिम्पियाधुरा आणि लिपुलेखला नेपाळचा भाग म्हणून दर्शवण्यात आले होते. या कृतीमुळे भारत-नेपाळ संबंधात तणाव वाढला. भारताने त्यावेळीही स्पष्ट केले होते की, हे क्षेत्र भारताचे आहे आणि नेपाळचा दावा पूर्णपणे खोटा आहे. त्यावेळीही भारताने म्हटले होते की, सीमा संबंधित कोणताही मुद्दा बोलणी आणि परस्परांतील सामंजस्याने सोडवला जाऊ शकतो, न की नकाशे बदलून.
भारताची भूमिका स्पष्ट: दावा ना योग्य, ना ऐतिहासिक
भारतीय विदेश मंत्रालयाच्या प्रवक्त्याने सांगितले की, नेपाळचा दावा कोणत्याही ऐतिहासिक तथ्य किंवा कायदेशीर पुराव्यावर आधारित नाही. भारत आणि चीनमध्ये लिपुलेखद्वारे अनेक दशकांपासून व्यापार होत आहे. हे क्षेत्र नेहमीपासून भारताच्या अधिकारात राहिले आहे. कोणत्याही प्रकारचा एकतर्फी दावा मान्य होणार नाही. भारताने म्हटले की, सीमा संबंधित मुद्दे फक्त परस्परांतील बोलणी आणि मुत्सद्देगिरीनेच सोडवले जाऊ शकतात.
अनेक दशकांपासून लिपुलेखच्या माध्यमातून होत आहे व्यापार
भारत आणि चीनमध्ये लिपुलेख घाटातून व्यापाराचा इतिहास मोठा आहे. हा व्यापार 1954 मध्ये सुरू झाला होता आणि अनेक वर्षे विनाअडथळा चालला. मागील काही वर्षांमध्ये कोविड-19 आणि इतर कारणांमुळे तो प्रभावित झाला. आता जेव्हा दोन्ही देशांनी मिळून तो पुन्हा सुरू करण्याचा निर्णय घेतला, तेव्हा नेपाळचा विरोध समोर आला. भारताने नेपाळची हरकत फेटाळत सांगितले की, व्यापारिक गतिविधियां ऐतिहासिक करारांवर आणि परस्पर सहमतीवर आधारित आहेत.
भारताची नेपाळला ऑफर
भारताने स्पष्ट केले की, ते नेपाळसोबत कोणतेही प्रलंबित सीमा मुद्दे सोडवण्यासाठी नेहमीच बोलणीसाठी तयार आहे. भारतीय विदेश मंत्रालयाने म्हटले की, सीमा संबंधित दाव्यांवर परस्पर संवाद आणि मुत्सद्देगिरीनेच तोडगा काढला पाहिजे. एकतर्फी दाव्याने समस्येचे समाधान होणार नाही. भारताने नेपाळला विश्वास दिला की, दोन्ही देशांमध्ये मैत्रीपूर्ण संबंध जपण्यासाठी ते सार्थक संवादाचे स्वागत करतात.
