प्रत्येक वर्ष अप्रिल १६ तारिखमा विश्वभरि “मसरूम दिवस” (Day of the Mushroom) मनाइन्छ। यो दिवस मसरूमको खेती तथा यसका स्वास्थ्य लाभहरूबारे जनचेतना फैलाउने उद्देश्यले मनाइन्छ। मसरूम केवल स्वादिष्ट खाद्य पदार्थ मात्र नभई पोषण तथा स्वास्थ्यको दृष्टिकोणले अत्यन्तै फाइदाजनक पनि छ। यस लेखमा हामी जान्नेछौँ कि मसरूम मानव स्वास्थ्यको लागि कसरी फाइदाजनक छ र किन यसलाई सुपरफूड मानिन्छ।
मसरूमको महत्व
मसरूम एक प्रकारको फंगस हो, जुन विभिन्न संस्कृतिहरूमा खाद्य तथा औषधि दुवै रूपमा प्रयोग गरिन्छ। यो मुख्यतया माटोमा उम्रन्छ र विश्वभरि यसका विभिन्न प्रकारहरू पाइन्छन्। मसरूम न केवल स्वादमा उत्कृष्ट हुन्छन्, तर स्वास्थ्यको लागि पनि यसले अनेकौँ फाइदाहरू दिन्छ। आजकल, मसरूमलाई सुपरफूडको रूपमा हेरिएको छ, किनभने यसमा भिटामिन डी, एन्टिअक्सिडेन्ट्स, फाइबर, र अन्य आवश्यक पोषक तत्वहरू पाइन्छन्। यसबाहेक, मसरूमले तौल घटाउन मद्दत गर्दछ, रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउँछ र मुटुको स्वास्थ्यमा सुधार गर्दछ।
मसरूम दिवसको उद्देश्य
मसरूम दिवसको मुख्य उद्देश्य यस महत्वपूर्ण खाद्य पदार्थको बारेमा जनतालाई जानकारी दिनु हो। यो दिवस मनाउने लक्ष्य मसरूमका स्वास्थ्य लाभहरू, यसको उत्पादन प्रक्रिया र यसका वातावरणीय फाइदाहरूमा केन्द्रित गर्नु हो। यसबाट मानिसहरूलाई यो बताउनु हो कि कसरी मसरूमको खेतीलाई प्रवर्द्धन गरेर हामी न केवल आफ्नो स्वास्थ्यमा सुधार गर्न सक्छौँ, तर वातावरणलाई पनि लाभ पुर्याउन सक्छौँ।
मसरूमलाई खेतीमा एक स्थिर र वातावरणमैत्री विकल्पको रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ, किनभने यसलाई उमार्न कम स्रोतहरूको आवश्यकता पर्दछ र यो परम्परागत कृषि पद्धतिहरूको तुलनामा बढी प्रभावकारी छ।
मसरूमका स्वास्थ्य लाभहरू
मसरूमलाई स्वास्थ्यको लागि धेरै लाभदायक तत्वहरू भएको कारण विश्वभरि एक लोकप्रिय खाद्य पदार्थको रूपमा मानिन्छ। यसमा क्यालोरीको मात्रा कम हुन्छ, तर यो प्रोटिन, फाइबर र भिटामिन डीले भरिपूर्ण हुन्छ। आउनुहोस्, मसरूमका केही प्रमुख स्वास्थ्य लाभहरूको बारेमा जानौँ:
१. तौल घटाउन मद्दत: मसरूममा कम क्यालोरी हुन्छ, तर यो फाइबर र पानीले भरिपूर्ण हुन्छ, जसले गर्दा पेट भरिएको महसुस हुन्छ र भोक कम लाग्छ। यसले तौल घटाउन मद्दत गर्दछ।
२. हृदय स्वास्थ्य: मसरूममा पोटासियम, भिटामिन बी र एन्टिअक्सिडेन्ट्स हुन्छन्, जसले रक्तचाप नियन्त्रण गर्न र मुटुको स्वास्थ्य सुधार गर्न मद्दत गर्दछ।
३. प्रतिरक्षा प्रणालीलाई बढावा: मसरूममा β-glucans नामक फाइबर पाइन्छ, जसले शरीरको प्रतिरक्षा प्रणालीलाई बलियो बनाउँछ र शरीरलाई संक्रमणबाट बचाउँछ।
४. हड्डीहरू बलियो बनाउनु: मसरूममा भिटामिन डीको राम्रो मात्रा हुन्छ, जुन हड्डीहरूको मजबुतीको लागि आवश्यक छ। यसले क्याल्सियमको अवशोषणमा मद्दत गर्दछ।
५. क्यान्सरबाट बचाउ: मसरूममा एन्टिअक्सिडेन्ट्स हुन्छन्, जसले शरीरमा फ्री र्याडिकल्स नष्ट गर्न मद्दत गर्दछ र क्यान्सर जस्ता रोगहरूबाट बचाउन सहायक हुन सक्छ।
वातावरणीय लाभहरू
मसरूमको खेती परम्परागत कृषि पद्धतिहरू भन्दा कम स्रोतहरूको प्रयोग गर्दछ। यसलाई उमार्न कम पानी र कम जमिनको आवश्यकता पर्दछ, जसले गर्दा यो वातावरणको लागि एक राम्रो विकल्प बन्छ। यसबाहेक, मसरूम उत्पादनमा कम हरितगृह ग्यास उत्सर्जन हुन्छ, जसले गर्दा यसले वातावरणमा कम दबाब दिन्छ।
मसरूमको खेतीको लागि सीमित जमिनको प्रयोग हुन्छ र यसलाई साना ठाउँहरूमा पनि उमार सकिन्छ। यसको मतलब यो हो कि यसले बढी उत्पादन दिँदासमेत वातावरणीय प्रभाव कम पार्दछ।
मसरूमको खेती
मसरूमको खेती अब एक व्यावसायिक रूपमा लाभदायक प्रक्रिया बनिसकेको छ। विशेष गरी भारतको उत्तरपूर्वी क्षेत्रहरूमा मसरूमको खेती तीव्र गतिमा बढेको छ। यहाँका किसानहरू अब मसरूमलाई आफ्नो आयको एक प्रमुख स्रोत बनाइरहेका छन्। यसबाहेक, यो साना किसानहरूको लागि एक स्थिर र लाभदायक व्यवसाय साबित भइरहेको छ।
मसरूमको खेतीमा धेरै लगानीको आवश्यकता पर्दैन र यसले कम ठाउँमा पनि राम्रो उत्पादन दिन्छ। यस कारणले गर्दा विश्वभरि मसरूमको उत्पादन तीव्र गतिमा बढिरहेको छ।
मसरूमका प्रकारहरू
मसरूमका धेरै प्रकारका जातहरू हुन्छन्, जसमध्ये प्रमुख निम्न हुन्:
• शिटाके मसरूम: यो एन्टिअक्सिडेन्ट्स र प्रोटिनले भरिपूर्ण हुन्छ र प्रायः एसियाली व्यञ्जनहरूमा प्रयोग गरिन्छ।
• ओयस्टर मसरूम: यसको स्वाद हल्का हुन्छ र यो भारतीय र अन्तर्राष्ट्रिय व्यञ्जनहरूमा प्रयोग गरिन्छ।
• पोर्टोबेलो मसरूम: यो आकारमा ठूलो हुन्छ र यसको स्वादमा गहिराइ हुन्छ। यसको प्रयोग सूप, सलाद र ग्रिल्ड डिशमा गरिन्छ।
मसरूम दिवसले हामीलाई यो स्मरण गराउँछ कि मसरूम न केवल हाम्रो स्वास्थ्यको लागि लाभदायक छ, तर यो वातावरणको लागि पनि एक स्थिर र सुरक्षित विकल्प हुन सक्छ। त्यसैले यो दिवस मनाउने अवसरमा, किन नआफ्नो आहारामा यसलाई समावेश गर्नुहोस् र स्वास्थ्यलाई नयाँ आयाम दिनुहोस्? मसरूमलाई आफ्नो जीवनशैलीको हिस्सा बनाउनुहोस् र यसका अद्भुत फाइदाहरूको अनुभव गर्नुहोस्।
