દેશમાં રિયલ એસ્ટેટ સેક્ટરને બેંકો દ્વારા આપવામાં આવેલી લોન છેલ્લા ચાર વર્ષમાં લગભગ બમણી થઈ ગઈ છે. નાણાકીય વર્ષ 2024-25ના અંત સુધીમાં બેંકોની રિયલ એસ્ટેટને કુલ લોન 35.4 લાખ કરોડ રૂપિયા સુધી પહોંચી ગઈ. આ માહિતી રિયલ એસ્ટેટ સલાહકાર કંપની કોલિયર્સ ઇન્ડિયાના રિપોર્ટમાં સામે આવી છે. કંપનીએ દેશની ટોચની 50 લિસ્ટેડ રિયલ એસ્ટેટ કંપનીઓના નાણાકીય દસ્તાવેજો અને ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI)ના આંકડાઓના આધારે આ વિશ્લેષણ કર્યું છે.
નાણાકીય વર્ષ 2020-21માં આ આંકડો લગભગ 17.8 લાખ કરોડ રૂપિયા હતો, જે હવે વધીને 35.4 લાખ કરોડ થઈ ગયો છે. એટલે કે માત્ર ચાર વર્ષમાં બેંકો તરફથી આપવામાં આવેલી લોનમાં લગભગ સો ટકાનો વધારો થયો છે.
કુલ બેંકિંગ લોનમાં પણ જબરદસ્ત વૃદ્ધિ
કોલિયર્સ ઇન્ડિયાના જણાવ્યા મુજબ, માત્ર રિયલ એસ્ટેટ જ નહીં, પરંતુ સમગ્ર બેંકિંગ સેક્ટરમાં પણ લોન વિતરણ ઝડપથી વધ્યું છે. નાણાકીય વર્ષ 2020-21માં બેંકોની કુલ લોન 109.5 લાખ કરોડ રૂપિયા હતી, જે હવે 2024-25માં વધીને 182.4 લાખ કરોડ રૂપિયા થઈ ગઈ છે. આમાંથી લગભગ પાંચમો ભાગ હવે રિયલ એસ્ટેટ સેક્ટર પાસે છે. આ આંકડો બતાવે છે કે બેંકિંગ વ્યવસ્થાને રિયલ એસ્ટેટ સેક્ટરમાં હવે પહેલાં કરતાં વધુ વિશ્વાસ છે.
મજબૂત થઈ રહી છે કંપનીઓની આર્થિક સ્થિતિ
રિપોર્ટ એ પણ જણાવે છે કે મહામારી પછી રિયલ એસ્ટેટ સેક્ટરે પોતાને ઝડપથી સંભાળ્યું છે અને હવે નાણાકીય દૃષ્ટિએ પહેલાં કરતાં વધુ મજબૂત દેખાઈ રહ્યું છે. નાણાકીય વર્ષ 2020-21માં જ્યાં માત્ર 23 ટકા રિયલ એસ્ટેટ કંપનીઓ સારો નફો કમાઈ રહી હતી, ત્યાં 2024-25માં આ આંકડો વધીને 62 ટકા સુધી પહોંચી ગયો છે.
આ ઉપરાંત, 60 ટકાથી વધુ કંપનીઓનું દેવું અને ઇક્વિટીનું પ્રમાણ 0.5થી નીચે છે, જે કોઈપણ કંપનીની નાણાકીય તંદુરસ્તીનો સારો સંકેત હોય છે. આનો અર્થ એ છે કે આ કંપનીઓ પર વધુ પડતું દેવું નથી અને તેઓ પોતાની ઇક્વિટીથી જ પોતાના કારોબારને સંભાળી રહી છે.
બેંકિંગ સેક્ટરનો વિશ્વાસ શા માટે વધ્યો
કોલિયર્સ ઇન્ડિયાના સીઈઓ બાદલ યાજ્ઞિકના જણાવ્યા અનુસાર, રિયલ એસ્ટેટ સેક્ટરે છેલ્લાં વર્ષોમાં ઘણા બાહ્ય આંચકાઓ છતાં સારું પ્રદર્શન કર્યું છે. રહેણાંક, વાણિજ્યિક, ઔદ્યોગિક, વેરહાઉસિંગ, રિટેલ અને હોસ્પિટાલિટી જેવા ક્ષેત્રોમાં માંગ અને પુરવઠા વચ્ચે સારું સંતુલન જળવાયું છે. આ જ કારણથી બેંકોને હવે આ સેક્ટરમાં ડૂબત લોનનું જોખમ ઓછું દેખાય છે.
ઔદ્યોગિક અને ગોદામ સ્પેસની માંગમાં જબરદસ્ત ઉછાળો
રિયલ એસ્ટેટ સેક્ટરની અંદર ઔદ્યોગિક અને વેરહાઉસિંગ સેગમેન્ટમાં પણ ઝડપથી વિકાસ થઈ રહ્યો છે. ઈ-કોમર્સ અને લોજિસ્ટિક્સ કંપનીઓની માંગના કારણે દેશના આઠ મુખ્ય શહેરોમાં ઔદ્યોગિક સ્પેસ અને ગોદામોની માંગમાં ભારે વધારો જોવા મળ્યો છે. વર્ષ 2025ના પહેલા છ મહિનામાં લીઝ પર લેવાયેલી જગ્યા 63 ટકા વધીને 27.1 મિલિયન ચોરસ ફૂટ સુધી પહોંચી ગઈ.
સીબીઆરઈના રિપોર્ટ મુજબ, આ સમગ્ર સ્પેસમાંથી 32 ટકા હિસ્સેદારી થર્ડ પાર્ટી લોજિસ્ટિક્સ એટલે કે 3પીએલ કંપનીઓ પાસે રહી, જ્યારે ઈ-કોમર્સ કંપનીઓની હિસ્સેદારી વધીને 25 ટકા થઈ ગઈ. આ બંને ક્ષેત્રોમાં માંગ ઝડપથી વધી રહી છે અને તેના કારણે રિયલ એસ્ટેટ કંપનીઓને વધુ રોકાણ અને નફાની તકો મળી રહી છે.
ત્રણ મોટા શહેરોનું વર્ચસ્વ
જાન્યુઆરીથી જૂન 2025 વચ્ચે થયેલી આ ભારે માંગમાં ત્રણ મોટા શહેરો બેંગલુરુ, ચેન્નઈ અને મુંબઈનું યોગદાન સૌથી વધુ રહ્યું. આ ત્રણેય શહેરોએ કુલ સપ્લાયનો 57 ટકા હિસ્સો આપ્યો. આ બતાવે છે કે મેટ્રો શહેરોમાં ઔદ્યોગિક અને લોજિસ્ટિક્સ સેક્ટર ઝડપથી વિસ્તરી રહ્યા છે.
બદલાવ તરફ વધી રહ્યું છે રિયલ એસ્ટેટ
જ્યાં એક તરફ બેંકોનો રિયલ એસ્ટેટ સેક્ટરમાં વિશ્વાસ વધ્યો છે, ત્યાં બીજી તરફ કંપનીઓએ પણ પોતાના કારોબારી મોડેલ અને નાણાકીય પ્લાનિંગને વધુ સારું કર્યું છે. પહેલાં જ્યાં રિયલ એસ્ટેટ કંપનીઓને લઈને બેંકોમાં અનિશ્ચિતતા રહેતી હતી, હવે પારદર્શિતા, નિયમનકારી સુધારાઓ અને તકનીકી સમાવેશને આ સેક્ટરની વિશ્વસનીયતા વધારી છે.
રિપોર્ટમાં એ પણ જણાવવામાં આવ્યું છે કે હવે રિયલ એસ્ટેટ કંપનીઓ લોન પર ઓછી નિર્ભર થઈ રહી છે અને પોતાના પ્રોજેક્ટ્સને સમયસર પૂરા કરી રહી છે. આથી ગ્રાહક અને રોકાણકારો બંનેનો વિશ્વાસ વધ્યો છે.
