આજકાલની ભાગદોડ ભરેલી અને અનહેલ્થી જીવનશૈલીમાં દાંતને લગતી સમસ્યાઓ સામાન્ય બની ગઈ છે. ખરાબ ખાનપાન, વધુ પડતું મીઠાનું સેવન, વારંવાર કંઈક ને કંઈક ખાતા રહેવાની આદત અને યોગ્ય રીતે દાંતની સફાઈ ન કરવી – આ બધા કારણો દાંતમાં સડો એટલે કે કેવિટીનું કારણ બને છે.
કેવિટી માત્ર એક નાનો છિદ્ર નથી, પરંતુ તે દાંતની બાહ્ય સપાટીને ધીમે ધીમે ખતમ કરે છે અને જો સમયસર ધ્યાન ન આપવામાં આવે તો તે ચેતા સુધી પહોંચીને ખૂબ દુઃખાવો અને મુશ્કેલી પેદા કરી શકે છે.
દાંતમાં સડો કેવી રીતે થાય છે?
જ્યારે આપણે મીઠી વસ્તુઓ જેમ કે ટોફી, ચોકલેટ અથવા ચીકણું ખાવાનું વારંવાર ખાઈએ છીએ અને દાંત સાફ કરતા નથી, ત્યારે આ વસ્તુઓ આપણા દાંત પર ચોંટી જાય છે. આ ચોંટી ગયેલા ખાવાના કણો ધીમે ધીમે બેક્ટેરિયાને વધારે છે. આ બેક્ટેરિયા દાંત પર એકઠા થઈને એસિડ બનાવે છે, જે દાંતની ઉપરની સપાટી એટલે કે ઇનેમલને ધીમે ધીમે નુકસાન પહોંચાડવા લાગે છે.
સમય જતાં ઇનેમલ નબળી પડે છે અને તેમાં નાના નાના છિદ્રો બનવા લાગે છે, જેને આપણે કેવિટી અથવા દાંતનો સડો કહીએ છીએ. જો સમયસર બ્રશ ન કરવામાં આવે અને આ બાબત પર ધ્યાન ન આપવામાં આવે, તો આ સડો વધુ વધી શકે છે અને દાંતની અંદર સુધી પહોંચી શકે છે, જેનાથી દુઃખાવો, સોજો અને ચેપ થઈ શકે છે.
કેવિટીના શરૂઆતી લક્ષણો
શરૂઆતમાં કેવિટીનો અનુભવ થતો નથી કારણ કે દુઃખાવો થતો નથી. પરંતુ જેમ જેમ સડો વધે છે, તેમ કેટલાક લક્ષણો દેખાવા લાગે છે:
- ઠંડા કે ગરમ ખાવા-પીવાથી દાંતમાં ઝણઝણાટ
- મીઠા ખાવાથી દુઃખાવો
- દાંતમાં છિદ્રનો અનુભવ
- મોઢામાંથી દુર્ગંધ આવવી
- ચાવવાથી દાંતમાં દુઃખાવો
જો આ લક્ષણોને અવગણવામાં આવે તો આ સમસ્યા ગંભીર બની શકે છે અને રુટ કેનાલ અથવા દાંત કાઢવાની નોબત આવી શકે છે.
દાંતના સડોને કેવી રીતે રોકી શકાય?
સાફ-સફાઈ સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે: દિવસમાં બે વાર બ્રશ કરવાની આદત પાડો. ખાસ કરીને રાત્રે સૂતા પહેલા બ્રશ ચોક્કસ કરો જેથી દિવસભર એકઠા થયેલા બેક્ટેરિયા દૂર થઈ જાય. ફ્લોરાઇડ યુક્ત ટુથપેસ્ટનો ઉપયોગ કરો કારણ કે તે ઇનેમલને મજબૂત બનાવે છે અને સડોને રોકે છે.
ડાયેટ પર ધ્યાન રાખો: મીઠાઈ, કોલ્ડ ડ્રિંક્સ, ચોકલેટ, કેક-પેસ્ટ્રી અને ચીકણું ખાવાનું ઓછું ખાઓ. આનાથી દાંત પર બેક્ટેરિયા ઝડપથી પનપે છે. ફળો, શાકભાજી, દૂધ, દહીં, પનીર અને દાળ જેવા આરોગ્યપ્રદ ખોરાકને આહારમાં સામેલ કરો.
વારંવાર ખાવાથી બચો: થોડી થોડી વારે કંઈક ને કંઈક ખાવાથી દાંત પર એસિડ બને છે અને કેવિટીનો ખતરો વધે છે. દિવસમાં ત્રણ મુખ્ય ભોજન અને બે આરોગ્યપ્રદ નાસ્તાનું પેટર્ન ફોલો કરો.
દર 6 મહિને ડેન્ટિસ્ટ પાસે ચેકઅપ કરાવો: દાંતના સડોની શરૂઆતી ઓળખ ફક્ત ડેન્ટિસ્ટ જ કરી શકે છે. નિયમિત ચેકઅપ કરાવવાથી મોટી સમસ્યાઓથી બચી શકાય છે.
કેવિટીના ઘરેલુ ઉપાયો અને કુદરતી ઉપચાર
જો સડો શરૂ થઈ ગયો હોય, તો કેટલાક કુદરતી ઉપાયોથી તેને રોકી શકાય છે અને દુઃખાવો ઓછો કરી શકાય છે.
- લવિંગનું તેલ: લવિંગમાં રહેલો યુજેનોલ નામનો તત્વ દુઃખાવો અને સોજો ઓછો કરે છે. એક રૂની ટુકડામાં લવિંગનું તેલ લગાવીને કેવિટીવાળા દાંત પર રાખો. દિવસમાં 2-3 વાર આવું કરો.
- નાળિયેર તેલથી ઓઈલ પુલિંગ: સવારે ખાલી પેટ 1 ચમચી નાળિયેર તેલને મોઢામાં 10 મિનિટ સુધી ફેરવો, પછી થૂંકો અને કોગળા કરો. તે મોઢાના બેક્ટેરિયા ઓછા કરવામાં મદદ કરે છે અને દાંતના સડોને રોકે છે.
- હળદરનો ઉપયોગ: હળદરમાં એન્ટિ-બેક્ટેરિયલ ગુણો હોય છે. અડધી ચમચી હળદરમાં થોડું સરસવનું તેલ મિક્સ કરીને પેસ્ટ બનાવો અને દાંત પર લગાવો. આનાથી દાંતનો દુઃખાવો અને સોજો ઓછો થાય છે.
- નીમની દાતુન: નીમમાં કુદરતી એન્ટિસેપ્ટિક તત્વો હોય છે. નીમની દાતુન કરવાથી દાંત સાફ રહે છે અને બેક્ટેરિયા પનપી શકતા નથી.
- ગરમ પાણીથી મીઠાનો ગારગરા: એક ગ્લાસ ગરમ પાણીમાં અડધી ચમચી મીઠું મિક્સ કરીને દિવસમાં બે વાર ગારગરા કરો. આનાથી મોઢાના બેક્ટેરિયા ખતમ થાય છે અને સોજો પણ ઓછો થાય છે.
બાળકોમાં કેવિટી રોકવા માટે ખાસ ઉપાયો
બાળકો મીઠાઈ અને ટોફી વધુ ખાય છે, તેથી તેમના દાંત ઝડપથી સડે છે. માતા-પિતાએ આ વાતોનું ધ્યાન રાખવું જોઈએ:
- બાળકોને મીઠાઈ ખાધા પછી કોગળા કરાવો
- દિવસમાં બે વાર બ્રશ કરાવો
- બાળકોના બ્રશમાં ફ્લોરાઇડ યુક્ત ટુથપેસ્ટ આપો (ઉંમર અનુસાર)
- દર 6 મહિને ડેન્ટિસ્ટ પાસે ચેકઅપ કરાવો
- બોટલ ફીડિંગ પછી તરત જ બાળકોના મોઢાને સાફ કરો
ડોક્ટરને ક્યારે મળવું જોઈએ?
જો તમારા દાંતમાં સતત દુઃખાવો રહે છે અથવા કોઈ વસ્તુ ચાવવામાં તકલીફ થાય છે, તો તે એક સંકેત હોઈ શકે છે કે તમારા દાંતમાં કોઈ ગંભીર સમસ્યા છે. ઘણીવાર લોકો દાંતના હળવા દુઃખાવોને અવગણે છે, પરંતુ તે પછીથી મોટી તકલીફનું કારણ બની શકે છે. જો તમને દાંતમાંથી લોહી આવે છે અથવા પેઢામાં સોજો લાગે છે, તો તેને હળવાશથી ન લો.
આવી સ્થિતિમાં તરત જ કોઈ સારા ડેન્ટિસ્ટને મળવું જોઈએ. સમયસર સારવાર ન કરાવવાથી સમસ્યા વધુ ગંભીર બની શકે છે, જેનાથી દાંત કાઢવાની નોબત પણ આવી શકે છે. સારું રહેશે કે તમે શરૂઆતમાં જ સાવચેતી રાખો અને ડોક્ટરનો સંપર્ક કરો, જેથી દુઃખાવો અને સડોને સમયસર રોકી શકાય.
દાંતનો સડો એટલે કે કેવિટી એક સામાન્ય પરંતુ ગંભીર સમસ્યા છે, જેને જો સમયસર ન રોકવામાં આવે તો તે દાંત ગુમાવવાની સ્થિતિ સુધી પહોંચાડી શકે છે. સારું છે કે સમયસર દાંતની સફાઈ, ખાનપાન અને ઘરેલુ ઉપાયોથી તેને રોકવામાં આવે. સાથે જ, ડેન્ટિસ્ટ પાસે નિયમિત ચેકઅપ કરાવતા રહો જેથી કોઈ પણ સમસ્યા શરૂઆતી અવસ્થામાં જ પકડાઈ જાય.
```
