ઓપરેશન સિંદૂરના સફળ સંચાલનથી ભારતના ડિફેન્સ ટેક ક્ષેત્રમાં નવા રોકાણ અને વિકાસના માર્ગો ખુલ્યા છે. સ્થાનિક ડ્રોન અને ડિફેન્સ ટેક સ્ટાર્ટઅપ્સને સરકારની નીતિઓ અને મોટા ઓર્ડરથી મોટી સફળતા મળી રહી છે. 2024માં આ સેક્ટરમાં 1.6 અબજ ડોલરની વેન્ચર કેપિટલ ફંડિંગ થઈ, અને આ વર્ષે તે વધવાની સંભાવના છે. નિષ્ણાતો માને છે કે આ ક્ષેત્ર ભવિષ્યમાં ભારતની સંરક્ષણ ક્ષમતાઓને મજબૂત કરવાની સાથે-સાથે આર્થિક વિકાસમાં પણ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવશે.
ડિફેન્સ ટેક સેક્ટરમાં ઓપરેશન સિંદૂરનો પ્રભાવ
ઓપરેશન સિંદૂરે ભારતની સંરક્ષણ યુક્તિ અને તકનીકી ક્ષમતાઓને નવી દિશા આપી છે. આ ઓપરેશનમાં ઉપયોગમાં લેવાયેલા ડ્રોન અને મિસાઇલોના વિકાસમાં સ્થાનિક કંપનીઓનો મહત્વપૂર્ણ ફાળો રહ્યો છે. આ તકનીકોને વિકસાવવામાં ઘણા સ્ટાર્ટઅપ્સે સેન્સર, રડાર અને અન્ય અદ્યતન તકનીકી સાધનો પર કામ કર્યું છે. ઓપરેશન બાદ ભારતીય સશસ્ત્ર દળોએ આ તકનીકો માટે મોટા ઓર્ડર જારી કર્યા છે, જેનાથી ડિફેન્સ ટેક સ્ટાર્ટઅપ્સને વ્યાપક આર્થિક લાભ મળવા લાગ્યા છે.
વેન્ચર કેપિટલ રોકાણમાં વૃદ્ધિ
ડિફેન્સ ટેક સેક્ટરમાં રોકાણના મામલામાં 2024 ભારત માટે એક માઇલનો પથ્થર સાબિત થયો છે. આ વર્ષે ભારતીય ડિફેન્સ ટેક સ્ટાર્ટઅપ્સે 1.6 અબજ ડોલરની વેન્ચર કેપિટલ ફંડિંગ એકઠી કરી છે. ખાસ વાત એ છે કે આ વર્ષે આ આંકડો વધવાની સંભાવના છે. હૈદરાબાદ સ્થિત જેબુ જેવા સ્ટાર્ટઅપ્સને બ્લુહિલ.વીસીએ તાજેતરમાં એક મિલિયન ડોલરનું રોકાણ કર્યું છે, જે ડ્રોન ટેકનોલોજીના ક્ષેત્રમાં કામ કરી રહ્યા છે. આવી જ રીતે, યુનિકોર્ન ઇન્ડિયા વેન્ચર્સે અંડરવોટર ડ્રોન બનાવતી કંપની આઇરોવમાં રોકાણ કર્યું છે.
સરકારી પહેલો અને તેમનો પ્રભાવ
ડિફેન્સ ટેક સ્ટાર્ટઅપ્સને પ્રોત્સાહન આપવા માટે સરકારે ઘણા મહત્વના પગલાં ભર્યા છે. સૌથી મહત્વપૂર્ણ પહેલ છે આઈડીઈએક્ષ (Innovation for Defence Excellence) કાર્યક્રમ, જે ડિફેન્સ સેક્ટરના સ્ટેકહોલ્ડર્સને જોડીને 25 કરોડ રૂપિયા સુધીની ગ્રાન્ટ પૂરી પાડે છે. સાથે જ, રક્ષા મંત્રાલયે 200 કરોડ રૂપિયા સુધીના ટેન્ડરમાં ગ્લોબલ ટેન્ડર એન્ક્વાયરીને સમાપ્ત કરી દીધી છે, જેનાથી સ્થાનિક સોર્સિંગ અને સપ્લાય ચેઇનને મજબૂતી મળી છે. આ નીતિઓથી સ્થાનિક કંપનીઓ માટે તકો વધી છે અને દેશમાં ડિફેન્સ ટેકનોલોજીના વિકાસને ગતિ મળી છે.
ડિફેન્સ ટેકમાં આત્મનિર્ભરતા તરફ પગલાં
નિષ્ણાતો માને છે કે ડિફેન્સ ટેક અને યુદ્ધ મશીનરીના આયાત પરની નિર્ભરતા ઘટાડવી જરૂરી છે. આ માટે સ્થાનિક ઉદ્યોગોને પ્રોત્સાહન આપવું પડશે. ભારત સરકારે તાજેતરમાં ખાનગી કંપનીઓને ફાઇટર જેટ નિર્માણ જેવા મોટા પ્રોજેક્ટમાં ભાગીદારી માટે પ્રોત્સાહિત કરી છે. આનાથી માત્ર સંરક્ષણ ક્ષેત્રમાં આત્મનિર્ભરતા જ વધશે, પણ આર્થિક અને તકનીકી વિકાસ પણ થશે.
વૈશ્વિક બજારમાં ભારતીય ડિફેન્સ ટેકની સંભાવનાઓ
વૈશ્વિક ડિફેન્સ ટેક માર્કેટનું કદ હાલમાં 620 અબજ ડોલરથી વધુ છે અને તે 2030 સુધીમાં 900 અબજ ડોલર સુધી વધવાનો અંદાજ છે. ભારતીય સ્ટાર્ટઅપ્સ જો સ્થાનિક બજારમાં પોતાની તકનીકી ક્ષમતા સાબિત કરી શકશે, તો તેમને વૈશ્વિક સ્તરે પણ ભારે તકો મળશે. યુનિકોર્ન ઇન્ડિયા વેન્ચર્સના મતે, ભારતીય ઉત્પાદનો ગુણવત્તા અને કિફાયતી ભાવને કારણે વિદેશોમાં પણ આકર્ષક સાબિત થશે.
