સેબીની ચેતવણી છતાં ઓપ્શન અને ફ્યુચર ટ્રેડિંગમાં રોકાણકારો ભારે નુકસાન સહન કરી રહ્યા છે. નાણાકીય વર્ષ 2025માં F&O ટ્રેડિંગમાં 91% વ્યક્તિગત રોકાણકારોએ કુલ 1.06 લાખ કરોડ રૂપિયા ગુમાવ્યા. કોલ-પુટના ખેલમાં બજારનું મૂલ્યાંકન 1.75 લાખ કરોડ રૂપિયા ઘટી ગયું, જેના કારણે મલ્ટિબેગર શેરોમાં તેજી પણ થંભી ગઈ.
SEBI's warning: સેબીએ ઓપ્શન અને ફ્યુચર ટ્રેડિંગમાં અનિયંત્રિત સટ્ટાબાજીને રોકવા માટે કાર્યવાહી તેજ કરી છે, જેના કારણે બજારમાં ભારે ઘટાડો આવ્યો છે. BSE અને NSEના મલ્ટિબેગર શેરોમાં અનુક્રમે 29% અને 22% સુધીનો ઘટાડો નોંધાયો, જેના કારણે રોકાણકારોને 1.75 લાખ કરોડ રૂપિયાનું નુકસાન થયું. F&O ટ્રેડિંગમાં 91% વ્યક્તિગત રોકાણકારો નુકસાનમાં રહ્યા અને સેબીએ આ ક્ષેત્રને નિયંત્રિત કરવામાં કોઈ કસર છોડી નથી.
સેબીની સખ્તાઈ અને બજાર પર અસર
સેબીએ ઓપ્શન અને ફ્યુચર ટ્રેડિંગમાં રહેલી ખામીઓને દૂર કરવા માટે સતત પગલાં ભર્યા છે. તાજેતરમાં સેબીએ પોતાના અભિયાનને વધુ તેજ કર્યું, જેના કારણે માર્કેટમાં ઝડપી ઘટાડો આવ્યો. BSE અને NSEના મલ્ટિબેગર સ્ટોક્સમાં તેજી અચાનક થંભી ગઈ અને અનેક શેર તેમના ઓલ-ટાઇમ હાઈથી 20-30 ટકા ગિર્યા. નિષ્ણાતો કહે છે કે રોકાણકારો બજારમાં મોટી તેજી જોઈને F&O ટ્રેડિંગમાં ઉતરે છે, પરંતુ જાણકારી અને સમજણના અભાવે તેમને ભારે નુકસાન થાય છે.
ખાસ કરીને BSEના શેર લગભગ 29 ટકા ગિર્યા, જેના કારણે રોકાણકારોને 35,000 કરોડ રૂપિયાનું નુકસાન સહન કરવું પડ્યું. NSEના મલ્ટિબેગર સ્ટોક્સ પણ 22 ટકા સુધી નીચે આવ્યા, જેના કારણે કુલ 1.4 લાખ કરોડ રૂપિયાનું નુકસાન થયું.
કંપનીઓની કમાણી પર અસર
F&O ટ્રેડિંગમાં અચાનક આવેલા ઘટાડાની અસર કંપનીઓની કમાણી પર પણ પડી. ઉદાહરણ તરીકે, ડિસ્કાઉન્ટ બ્રોકરેજ ફર્મ એન્જલ વન (Angel One)ના શેરોમાં 37 ટકા સુધીનો ઘટાડો જોવા મળ્યો. નિષ્ણાત નીરજ દીવાનના મતે, વીકલી એક્સપાયરીને 15 દિવસ કરવા અથવા સમાપ્તિની સંખ્યા ઘટાડવાની ચર્ચાઓને કારણે બજારમાં અસ્થિરતા આવી છે. આ ઉપરાંત, સેબીના સંભવિત પગલાંને લઈને રોકાણકારોમાં ભય પ્રવર્તી રહ્યો છે.
ગ્લોબલ બ્રોકરેજ ફર્મ જેફરીઝ (Jefferies)એ જણાવ્યું કે જો વીકલી એક્સપાયરીને 15 દિવસ કરી દેવામાં આવે તો BSEના EPSમાં 20-50 ટકા અને નુવામા (Nuvama) માટે 15-25 ટકાનો ઘટાડો શક્ય છે. જ્યારે જો સેબી મંથલી એક્સપાયરી લાગુ કરે છે તો બજારમાં વેચાણનું દબાણ વધુ વધી શકે છે.
F&O માં નુકસાનના આંકડા
સેબીએ ઓક્ટોબર 2024માં F&O ટ્રેડિંગને નિયંત્રિત કરવાનો નિર્ણય લીધો હતો. નાણાકીય વર્ષ 2025માં ઇક્વિટી ડેરિવેટિવ્સ સેગમેન્ટમાં 91 ટકા વ્યક્તિગત રોકાણકારોને કુલ 1.06 લાખ કરોડ રૂપિયાનું નુકસાન થયું. આનો અર્થ એ થયો કે સરેરાશ એક વેપારીને 1.1 લાખ રૂપિયાનું નુકસાન થયું.
NSE આ ક્ષેત્રમાં અગ્રણી છે અને ઓપ્શન પ્રીમિયમ ટ્રેડિંગમાં 78 ટકા અને ફ્યુચર પ્રીમિયમ ટ્રેડિંગમાં 99 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. જૂન 2025 સુધીમાં કુલ કારોબારમાં તેની બજાર હિસ્સેદારી 93.5 ટકા હતી. BSE અને NSEએ તાજેતરમાં ડેરિવેટિવ્સની એક્સપાયરી ડેટ બદલી છે, જેના કારણે રોકાણકારોની અપેક્ષાઓ અને અસ્થિરતા બંનેમાં વધારો થયો છે.
બજારનો ડેટા અને ટ્રેડિંગ વોલ્યુમ
ઓગસ્ટ 2025માં BSE અને NSE બંનેમાં દૈનિક કારોબારમાં વૃદ્ધિ થઈ. NSEનું સરેરાશ દૈનિક ટ્રેડિંગ વોલ્યુમ (ADTV) 3.2 ટકા વધીને 236 લાખ રૂપિયા થયું, જ્યારે BSEનું ADTV 17.2 ટકા વધીને 178 લાખ કરોડ રૂપિયા સુધી પહોંચ્યું. આ દર્શાવે છે કે બજારમાં રોકાણકારો સક્રિય છે, પરંતુ F&O ટ્રેડિંગમાં મોટી માત્રામાં જોખમ પણ રહેલું છે.
