ભારત પર ફરી ‘ટેરિફ બોમ્બ’ ફેંક્યા ટ્રમ્પે
આંતરરાષ્ટ્રીય કૂટનીતિમાં ફરી તણાવનું વાતાવરણ. બુધવારે અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે ભારત પર વધારાની ૨૫% ડ્યૂટી લાદવાના આદેશ પર હસ્તાક્ષર કર્યા. જેના પરિણામે ભારતથી નિકાસ થતી વસ્તુઓ પર કુલ ૫૦% ડ્યૂટી લાદવાનો નિર્ણય અમલમાં આવવા જઈ રહ્યો છે. ટ્રમ્પ પ્રશાસન તરફથી સ્પષ્ટ જણાવવામાં આવ્યું છે કે રશિયાથી તેલ ખરીદવાનું બંધ ન કરવાને કારણે આ કડક પગલું લેવામાં આવ્યું છે.
પહેલાં ૨૫%, હવે વધુ ૨૫%—કુલ મળીને ૫૦% ડ્યૂટી
આ પહેલાં ટ્રમ્પ પ્રશાસને ભારત પર ૨૫% ડ્યૂટી અને દંડની જાહેરાત કરી હતી. હવે તે ટેક્સનો દર વધુ ૨૫% વધારીને કુલ ૫૦% કરવામાં આવ્યો છે. વ્હાઇટ હાઉસે જણાવ્યું છે કે રશિયાથી ક્રૂડ ઓઇલની આયાત કરીને ભારત એક તરફ રશિયાને આર્થિક લાભ આપી રહ્યું છે, તો બીજી તરફ અમેરિકી પ્રતિબંધોનું ઉલ્લંઘન કરી રહ્યું છે. તેથી હવે કોઈ છૂટછાટ નહીં—રાષ્ટ્રપતિ ટ્રમ્પ ભારતની નિકાસ પર સીધું દબાણ વધારવા માગે છે.
૨૭ ઓગસ્ટથી લાગુ થશે નવી ડ્યૂટી નીતિ
ટ્રમ્પ દ્વારા હસ્તાક્ષરિત સરકારી આદેશ મુજબ, આ ડ્યૂટી ૨૧ દિવસમાં લાગુ થશે. એટલે કે ૨૭ ઓગસ્ટથી અમેરિકામાં ભારતીય વસ્તુઓ પર નવી ૫૦ ટકા ડ્યૂટી લાગુ થશે. જો કે, કેટલીક કામચલાઉ છૂટછાટ રહેશે. ૨૭ ઓગસ્ટ પહેલાં રવાના થયેલી અને ૧૭ સપ્ટેમ્બર સુધીમાં અમેરિકી ભૂમિ પર પહોંચનારી ભારતીય વસ્તુઓને આ વધારાની ડ્યૂટીમાંથી કામચલાઉ મુક્તિ મળશે.
‘ખાસ કિસ્સામાં’ છૂટછાટનો સંકેત, પરંતુ ચાળણી કડક
ટ્રમ્પ પ્રશાસનના મતે, કેટલાક ‘ખાસ કિસ્સામાં’ આ વધારાની ડ્યૂટીમાં છૂટ મળી શકે છે. પરંતુ તે સંબંધિત નિકાસકારક દેશની રાજકીય સ્થિતિ, અમેરિકી રણનીતિ સાથે સુસંગતતા અને સંબંધિત વસ્તુના રાજદ્વારી મહત્વ પર નિર્ભર રહેશે. આ નીતિ દ્વારા માત્ર ભારત પર દબાણ સર્જાય તેવું નથી, પરંતુ બાકીના દેશોને પણ આડકતરી રીતે ચેતવણી આપવામાં આવી છે.
‘રશિયાનું તેલ ખરીદશો તો પરિણામ ભોગવવા પડશે’, કડક સંદેશ અન્ય દેશોને પણ
આ જાહેરાત દ્વારા ટ્રમ્પ માત્ર ભારતને જ નહીં, પરંતુ સમગ્ર વિશ્વને એક સંદેશ આપવા માગે છે કે રશિયા વિરુદ્ધ અમેરિકી નીતિને અવગણશો તો તેની કિંમત ચૂકવવી પડશે. વ્હાઇટ હાઉસના નજીકના સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, કોઈપણ દેશ જો રશિયાથી પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રીતે તેલની આયાત કરે છે, તો તેમની સામે પણ સમાન ડ્યૂટી લાદવાનો નિર્ણય લેવામાં આવી શકે છે.
યુદ્ધ પછીની રશિયા નીતિમાં અડગ ટ્રમ્પ
૨૦૨૨માં યુક્રેન યુદ્ધ શરૂ થયા પછીથી જ અમેરિકાએ રશિયા પર અનેક પ્રતિબંધો લગાવ્યા છે. ટ્રમ્પના મંતવ્ય અનુસાર, ભારત તે પ્રતિબંધોની પરવા કર્યા વિના હજુ પણ રશિયાથી તેલ ખરીદી રહ્યું છે. તેનાથી એક તરફ રશિયાનો આર્થિક પાયો મજબૂત થઈ રહ્યો છે, તો બીજી તરફ અમેરિકાના નેતૃત્વ હેઠળના પ્રતિબંધ વ્યવસ્થાની અસરકારકતા ઘટી રહી છે. આથી તેમણે દબાણ લાવવાનો રસ્તો પસંદ કર્યો છે.
ભારત માટે મોટો આંચકો, આર્થિક સંતુલન ખોરવાશે
આ વધારાની ડ્યૂટી સીધી ભારતીય ઉદ્યોગ અને નિકાસ પર અસર કરશે. નિષ્ણાતોના મતે, ટેક્સટાઇલ, દવાઓ, સ્ટીલ, ફર્નિચર સહિત અનેક સેક્ટર અમેરિકી બજાર પર મોટા પ્રમાણમાં નિર્ભર છે. ત્યાં અચાનક ૫૦% ડ્યૂટી લાદવામાં આવે તો ઉત્પાદકો અને નિકાસકારો માટે મોટું આર્થિક દબાણ ઊભું થશે. જેના કારણે ડોલરમાં નિકાસ આવક ઘટી જવાની સંભાવના છે.
વેપાર નીતિને કેન્દ્રમાં રાખીને રાજકીય લડાઈ
આ સ્થિતિ ભારત સાથે અમેરિકી કૂટનીતિના ભાવિ સંબંધોને કઈ દિશામાં લઈ જશે, તે અંગે આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ઝીણવટભરી ચર્ચા શરૂ થઈ છે.
