भारताला मंदिरांचा देश म्हटले जाते आणि उत्तर भारतासोबतच दक्षिण भारतातही अनेक भव्य आणि सुंदर मंदिरे आहेत. ही शानदार मंदिरे पाहून तुम्ही निश्चितच चकित व्हाल. दक्षिण भारतातील मंदिरे केवळ भारतातच नाही, तर जगभरातही प्रसिद्ध आहेत. या मंदिरांनी आणि त्यांच्या अद्भुत वास्तुकलेने भारताला एक समृद्ध सांस्कृतिक वारसा असलेला देश म्हणून ओळख मिळवून देण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे. तामिळनाडूपासून आंध्र प्रदेश आणि ओडिशामध्ये प्राचीन आणि उत्कृष्ट मंदिरांचा समूह आहे, जे धार्मिकतेसोबतच समृद्धीचे प्रतीक आहेत. तामिळनाडूत सर्वाधिक मंदिरे आहेत. चला तर मग या लेखात दक्षिण भारतातील 10 प्रमुख प्रसिद्ध मंदिरांविषयी जाणून घेऊया.
तिरुपती बालाजी मंदिर
आंध्र प्रदेशातील चित्तूर जिल्ह्यात असलेले हे मंदिर केवळ दक्षिण भारतातच नव्हे, तर संपूर्ण भारतातील सर्वात प्रसिद्ध तीर्थक्षेत्रांपैकी एक आहे. तिरुपती डोंगराच्या सातव्या शिखरावर असलेले स्वामी वेंकटेश्वर मंदिर, श्री स्वामी पुष्करिणीच्या दक्षिणेकडील काठावर आहे. वेंकट पर्वताचे स्वामी असल्यामुळे त्यांना वेंकटेश्वर म्हणतात. मंदिराच्या गर्भगृहात भगवान वेंकटेश्वराची मूर्ती स्थापित आहे. मंदिर परिसरात अनेक सुंदर बनवलेले दरवाजे, मंडपम आणि लहान मंदिरे आहेत, जे स्वतःमध्ये खूप महत्त्वाचे आहेत.
मुख्य आकर्षणांमध्ये पडी कवली महाद्वार, संपंग प्रदक्षिणम, कृष्ण देवर्या मंडपम, रंग मंडपम, ध्वजस्तंभ मंडपम, नदिमी पडी कविली, विमान प्रदक्षिणम, तिरुमला राय मंडपम आणि आईना महाल यांचा समावेश आहे. तिरुपतीचे भक्तिमय वातावरण मनाला श्रद्धा आणि आस्थेने भरून टाकते. प्राचीन साहित्य स्त्रोतांच्या अनुसार, कलियुगात भगवान वेंकटेश्वराचा आशीर्वाद मिळाल्यानंतरच मुक्ती शक्य आहे. याच कारणामुळे दररोज पन्नास हजारांहून अधिक भाविक या मंदिरात दर्शनासाठी येतात. तिरुपती बालाजी मंदिराचा इतिहास 9 व्या दशकात सुरू होतो, जेव्हा कांचीपुरमच्या शासक पल्लव वंशाने या ठिकाणी आपले आधिपत्य स्थापित केले होते. हे मंदिर भारतातील सर्वात श्रीमंत मंदिरांमध्ये अव्वल स्थानावर आहे.
नामद्रोलिंग मठ, बाइलाकुप्पे, कर्नाटक
नामद्रोलिंग न्यिंग्मा मठ कर्नाटकातील बाइलाकुप्पे येथे आहे, जे म्हैसूर जिल्ह्याच्या पश्चिमेला आहे. येथे असलेला प्रार्थना हॉल खूप सुंदर आहे, ज्यात सोन्याच्या दोन भव्य मूर्ती आहेत. हे तिबेटी बौद्ध धर्माच्या निंग्मा वंशाचे सर्वात मोठे शिक्षण केंद्र आहे. मठात पाच हजारांहून अधिक भिक्षू आणि ननचा समुदाय आहे. यात येशे वोडसाल शेरब रालद्री लिंग नावाचे एक कनिष्ठ माध्यमिक विद्यालय, एक धार्मिक महाविद्यालय आणि एक रुग्णालय देखील आहे.
श्री रंगनाथ स्वामी मंदिर
भगवान रंगनाथमला समर्पित हे मंदिर दक्षिण भारतातील प्रसिद्ध मंदिरांपैकी एक आहे, ज्यात भगवान विष्णू झोपलेल्या अवतारात उपस्थित आहेत. हे मंदिर तामिळनाडूतील तिरुचिरापल्ली शहराच्या श्रीरंगम बेटावर आहे. 156 एकरात पसरलेले हे मंदिर परिसर जगातील सर्वात मोठे क्रियाशील हिंदू मंदिर आहे. कावेरी नदीच्या काठी असलेले हे मंदिर भूलोकाचे वैकुंठ म्हणूनही ओळखले जाते आणि ते भगवान विष्णूंना समर्पित 108 दिव्य दशमांपैकी एक आहे. मंदिराच्या विमानाचा वरचा भाग सोन्याने जडलेला आहे, जिथे तुम्हाला शांतीचा एक वेगळा अनुभव येईल.
मीनाक्षी मंदिर
माता पार्वतीला समर्पित हे मंदिर मीनाक्षीच्या रूपात प्रतिष्ठित आहे आणि त्यांच्यासोबत त्यांचे पती भगवान शिव सुंदरेश्वर म्हणून विराजमान आहेत. तामिळनाडूतील मदुराई शहरात असलेले हे मंदिर प्राचीन भारतातील सर्वात भव्य आणि महत्त्वाच्या मंदिरांपैकी एक आहे. मंदिराचे मुख्य गर्भगृह 3500 वर्षांपेक्षा जुने मानले जाते. हिंदू पौराणिक कथांनुसार, भगवान शिवाने सुंदरेश्वर रूपात आपल्या गणांसह पाड्य राजा मलयध्वजची मुलगी राजकुमारी मीनाक्षीसोबत विवाह केला होता. या मंदिराला त्याच्या स्थापत्य आणि वास्तुकलेमुळे सात आश्चर्यांमध्ये नामांकन मिळाले आहे.
तेलंगणाचे ज्ञान सरस्वती मंदिर
तेलंगणातील निर्मल जिल्ह्यातील बासर गावात असलेले ज्ञान सरस्वती मंदिर एक प्रसिद्ध तीर्थक्षेत्र आहे. पांढऱ्या दगडांनी बनवलेल्या या मंदिरात माँ सरस्वतीची 4 फूट उंच भव्य मूर्ती स्थापित आहे. मूर्ती पद्मासन मुद्रेत आहे आणि लक्ष्मीजींची मूर्तीही येथे विराजमान आहे. मंदिराच्या एका स्तंभातून संगीताचे सातही स्वर ऐकू येतात. प्राचीन कथांनुसार, माँ सरस्वतीच्या मंदिरापासून थोड्या अंतरावर दत्त मंदिर आहे, जिथून गोदावरी नदीपर्यंत एक बोगदा जात होता, जो आता बंद आहे.
हंपी, कर्नाटक
तुंगभद्रा नदीच्या काठी वसलेले हंपी शहर प्राचीन विजयनगर राजवंशाची राजधानी होते. हंपीला तुंगभद्रा नदीच्या जुन्या नावावरून पंपा म्हणून ओळखले जाते. या शहराला युनेस्कोने जागतिक वारसा स्थळांच्या यादीत समाविष्ट केले आहे, कारण येथे विजयनगर शासनकाळातील अनेक मंदिरे आणि राजवाडे आहेत. हंपीमध्ये होयसल स्थापत्यकलेच्या शानदार इमारती पाहायला मिळतात. येथे भगवान शिवाचे विरुपक्षा मंदिर आणि इतर ऐतिहासिक स्थळे आहेत, जी इतिहासाच्या कथा सांगतात.
```
