चीनने ‘जगव्यापी संरक्षण प्रणाली’ (Planet-Wide Defence System) विकसित केली आहे, जी 1,000 क्षेपणास्त्रांवर लक्ष ठेवू शकते. अमेरिकेचा गोल्डन डोम प्रकल्प अद्याप विकासाधीन आहे. ही प्रणाली चीनला जागतिक संरक्षणात आघाडी देईल, असे तज्ञांचे मत आहे.
जागतिक घडामोडी: संरक्षण क्षेत्रात चीनने एक मोठे पाऊल टाकत, आपल्या प्रकारची पहिली जागतिक क्षेपणास्त्र संरक्षण प्रणाली विकसित केली आहे. या प्रणालीला "डिस्ट्रिब्युटेड अर्ली वॉर्निंग डिटेक्शन बिग डेटा प्लॅटफॉर्म" (Distributed Early Warning Detection Big Data Platform) असे म्हटले जात आहे, जी जगभरातील संभाव्य क्षेपणास्त्र हल्ल्यांवर लक्ष ठेवण्यास सक्षम आहे. अहवालानुसार, ही प्रणाली एकाच वेळी 1,000 क्षेपणास्त्रांवर नजर ठेवू शकते आणि संभाव्य धोक्यांचे त्वरित विश्लेषण करू शकते.
चीनची ही प्रणाली अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या 'गोल्डन डोम' प्रकल्पासारखीच आहे, परंतु तिच्या विकासाच्या प्रारंभिक टप्प्यातच चीनने अमेरिकेला मागे टाकले आहे.
अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष रोनाल्ड रीगन यांचे स्वप्न
1983 साली अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष रोनाल्ड रीगन यांनी शीतयुद्धादरम्यान "स्टार वॉर्स" नावाच्या 'धोरणात्मक संरक्षण उपक्रमाची' (Strategic Defense Initiative) घोषणा केली होती. त्यांनी आंतरखंडीय बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रे रोखणाऱ्या आणि नष्ट करणाऱ्या प्रणालीची कल्पना केली होती. रीगन यांनी सांगितले होते की, या प्रणालीमुळे अमेरिकेची शहरे आणि नागरिकांना अणुबॉम्ब हल्ल्यापासून संरक्षण मिळेल. तथापि, 1991 मध्ये सोव्हिएत युनियनचे विघटन आणि तांत्रिक मर्यादांमुळे हे स्वप्न पूर्णतः साकार होऊ शकले नाही.
ट्रम्प यांनी रीगनचे स्वप्न पुढे नेले
सुमारे चार दशकांनंतर, अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी रीगनचे स्वप्न पुढे नेले. मे 2025 मध्ये ट्रम्प यांनी 'गोल्डन डोम' क्षेपणास्त्र ढाल (मिसाइल शील्ड) प्रस्तावित केली. ही बहुस्तरीय क्षेपणास्त्र संरक्षण प्रणाली अमेरिका, अलास्का आणि हवाईमध्ये पसरलेली असेल आणि यात एक उपग्रह-आधारित स्तर आणि तीन जमीन-आधारित स्तर समाविष्ट आहेत. अंदाजित खर्च 175 अब्ज डॉलर आहे. याअंतर्गत 11 कमी पल्ल्याच्या बॅटरीज आणि एआय-सक्षम (AI-enabled) पाळत ठेवण्याची प्रणाली समाविष्ट असेल, जी अमेरिकेला संभाव्य क्षेपणास्त्र हल्ल्यांपासून सुरक्षित ठेवण्यास मदत करेल.
चीनने आपले प्रोटोटाइप विकसित केले
दरम्यान, चीनच्या शास्त्रज्ञांनी आपल्या जागतिक क्षेपणास्त्र संरक्षण प्रणालीचे प्रोटोटाइप तयार केले आहे. साउथ चायना मॉर्निंग पोस्टच्या अहवालानुसार, ही प्रणाली अंतराळ, समुद्र, हवा आणि जमिनीवर विविध सेन्सर्सचा वापर करते. ही केवळ क्षेपणास्त्रांची ओळखच करत नाही, तर त्यांच्या उड्डाण मार्ग आणि संभाव्य हल्ल्यांचे विश्लेषण देखील करू शकते.
नानजिंग रिसर्च इन्स्टिट्यूट ऑफ इलेक्ट्रॉनिक्स टेक्नॉलॉजीच्या शास्त्रज्ञांनी सांगितले की, हे प्रोटोटाइप सिस्टम विविध नोड्समध्ये 1,000 पर्यंत डेटा प्रोसेसिंगची कार्ये वितरीत समांतर शेड्युलिंगद्वारे (distributed parallel scheduling) करू शकते. अनेक प्रारंभिक चेतावणी आणि ओळख प्रणाली नोड्सवर चाचण्या यशस्वीरित्या घेण्यात आल्या आहेत. यामुळे चीनला वास्तविक वेळेत क्षेपणास्त्रांचे विश्लेषण करण्याची आणि आवश्यक प्रतिसाद देण्याची क्षमता मिळते.
अमेरिकेचा गोल्डन डोम प्रकल्प अद्यापही विकासाधीन
त्याचवेळी, अमेरिकेचा गोल्डन डोम प्रकल्प अद्यापही एक स्पष्ट तांत्रिक रचना स्थापित करू शकलेला नाही. या प्रणालीचा उद्देश भूमी, समुद्र, वायू आणि अंतराळात पसरलेले एक एकात्मिक, एआय-सक्षम (AI-enabled) क्षेपणास्त्र संरक्षण नेटवर्क तयार करणे हा आहे, परंतु चीनच्या 'प्लॅनेट-वाइड डिफेन्स सिस्टीम'ने तांत्रिक आणि धोरणात्मकदृष्ट्या अमेरिकेला मागे टाकले आहे.
