વંદે માતરમ્ની ૧૫૦મી વર્ષગાંઠ નિમિત્તે ભારત સરકારે રાષ્ટ્રીય સ્મરણોત્સવનો પ્રારંભ કર્યો. દિલ્હીમાં આયોજિત કાર્યક્રમમાં વડાપ્રધાન મોદીએ સામૂહિક ગાનમાં ભાગ લીધો અને સ્મારક સિક્કો તથા ટપાલ ટિકિટ બહાર પાડી. આ ઉત્સવ આખા વર્ષ દરમિયાન ઉજવવામાં આવશે.
નવી દિલ્હી: રાષ્ટ્રગીત વંદે માતરમ્ની રચનાના ૧૫૦ વર્ષ પૂર્ણ થવા પર ભારત સરકારે રાષ્ટ્રીય સ્તરે સ્મરણોત્સવનો પ્રારંભ કર્યો છે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ દિલ્હીના ઇન્દિરા ગાંધી ઇન્ડોર સ્ટેડિયમમાં આયોજિત કાર્યક્રમમાં ભાગ લીધો, જ્યાં વંદે માતરમ્ના સંપૂર્ણ સંસ્કરણનું સામૂહિક ગાન કરવામાં આવ્યું. આ પ્રસંગે વડાપ્રધાને આ મહત્વપૂર્ણ અવસરની યાદમાં એક સ્મારક ટપાલ ટિકિટ અને એક સ્મારક સિક્કો પણ બહાર પાડ્યો. ભારત સરકારે આ વર્ષગાંઠને દેશભરમાં એક વર્ષ સુધી ઉજવવાનો નિર્ણય લીધો છે.
વડાપ્રધાન મોદીનું સંબોધન
કાર્યક્રમમાં વડાપ્રધાન મોદીએ જણાવ્યું કે વંદે માતરમ્ માત્ર એક ગીત નથી, પરંતુ એક મંત્ર, ઊર્જા અને સંકલ્પનો સૂર છે. તેમણે કહ્યું કે આ શબ્દો ભારત માતાની સાધના અને આરાધનાનું પ્રતીક છે. વડાપ્રધાનના મતે, વંદે માતરમ્ આપણને ઇતિહાસ યાદ કરાવે છે, વર્તમાનમાં આત્મવિશ્વાસ આપે છે અને ભવિષ્ય માટે નવા લક્ષ્યો નક્કી કરવાનું સાહસ પ્રદાન કરે છે. તેમણે કહ્યું કે સ્વતંત્રતા આંદોલન દરમિયાન વંદે માતરમ્એ સમગ્ર દેશમાં એકતા અને સ્વાભિમાનની ભાવનાને મજબૂત કરી.
રાષ્ટ્રવ્યાપી સ્મરણોત્સવનો પ્રારંભ
સરકાર દ્વારા ઘોષિત આ સ્મરણોત્સવ ૭ નવેમ્બર ૨૦૨૫ થી ૭ નવેમ્બર ૨૦૨૬ સુધી ચાલશે. આ અંતર્ગત દેશભરમાં સાર્વજનિક સ્થળોએ વંદે માતરમ્ના સંપૂર્ણ સંસ્કરણનું સામૂહિક ગાન કરવામાં આવશે. શાળાઓ, કોલેજો અને સાંસ્કૃતિક સંસ્થાઓમાં પણ તેનાથી સંબંધિત વિશેષ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવશે. કાર્યક્રમનો ઉદ્દેશ્ય રાષ્ટ્રગીતના ઐતિહાસિક અને સાંસ્કૃતિક મહત્વને નવી પેઢી સુધી પહોંચાડવાનો છે. આ પ્રસંગે વડાપ્રધાને વંદે માતરમ્ સંબંધિત સામગ્રી અને માહિતી ઉપલબ્ધ કરાવવા માટે એક વિશેષ પોર્ટલનો પણ શુભારંભ કર્યો.
વંદે માતરમ્ની રચનાનો ઇતિહાસ
વંદે માતરમ્ની રચના બંકિમચંદ્ર ચેટર્જીએ ૭ નવેમ્બર ૧૮૭૫ ના રોજ અક્ષય નવમીના અવસરે કરી હતી. આ રચના પ્રથમવાર સાહિત્યિક પત્રિકા 'બંગદર્શન'માં તેમની નવલકથા 'આનંદમઠ'ના ભાગ રૂપે પ્રકાશિત થઈ હતી. આ રચનામાં માતૃભૂમિને શક્તિ, સમૃદ્ધિ અને દિવ્યતાનું સ્વરૂપ ગણાવવામાં આવ્યું છે. સ્વતંત્રતા આંદોલન દરમિયાન આ ગીત ભારતીયોની રાષ્ટ્રભક્તિ અને આત્મસન્માનનું પ્રતીક બની ગયું. સરઘસો અને આંદોલનો દરમિયાન સ્વતંત્રતા સેનાનીઓ વંદે માતરમ્નો જયઘોષ કરતા હતા.
સ્વતંત્રતા આંદોલનમાં વંદે માતરમ્ની ભૂમિકા
સ્વતંત્રતા આંદોલન દરમિયાન વંદે માતરમ્એ સમાજના તમામ વર્ગોમાં એકજુટતા અને સંઘર્ષની ભાવનાને સશક્ત કરી. વિદ્યાર્થીઓ, ખેડૂતો, બુદ્ધિજીવીઓ અને ક્રાંતિકારી સંગઠનોએ તેને આંદોલનનો સૂર બનાવ્યો. અંગ્રેજી શાસન વિરુદ્ધ અવાજ ઉઠાવનારા અનેક આંદોલનોમાં આ ગીત સાહસ અને પ્રેરણાનો સ્ત્રોત રહ્યું. આ ગીત દેશને એ વિશ્વાસ અપાવતું હતું કે માતૃભૂમિના સન્માન માટે કોઈ પણ બલિદાન નાનું નથી.
રાષ્ટ્રગીત તરીકે માન્યતા
સ્વતંત્ર ભારતના ગઠન પછી બંધારણ સભામાં વિચાર-વિમર્શ દરમિયાન વંદે માતરમ્ને રાષ્ટ્રગીતનો દરજ્જો આપવામાં આવ્યો. આ નિર્ણય તેની ઐતિહાસિક ભૂમિકા અને જનતામાં તેની ભાવનાત્મક સ્વીકૃતિને ધ્યાનમાં રાખીને લેવામાં આવ્યો. રાષ્ટ્રગાન અને રાષ્ટ્રગીત બંનેને ભારતની ઓળખ અને સાંસ્કૃતિક એકતાના પ્રમુખ પ્રતીકો તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી.
વર્તમાન પેઢી માટે વંદે માતરમ્
આજે જ્યારે દેશ ઝડપી વિકાસ અને પરિવર્તનના દૌરથી પસાર થઈ રહ્યો છે, ત્યારે વંદે માતરમ્ની ભાવના નવી પેઢીને એ સમજાવવામાં મહત્વપૂર્ણ છે કે રાષ્ટ્રની પ્રગતિમાં દરેક નાગરિકની ભૂમિકા છે. આ ગીત દેશ પ્રત્યે સમર્પણ, જવાબદારી અને ગૌરવને મજબૂત કરે છે. સ્મરણોત્સવનો ઉદ્દેશ્ય પણ એ જ છે કે આ ભાવના માત્ર ઇતિહાસ સુધી સીમિત ન રહે, પરંતુ આજ અને આવનારા સમયના ભારતના નિર્માણમાં સક્રિયપણે પ્રગટ થાય.
