ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਲਈ 9 ਸਵਦੇਸ਼ੀ QRSAM ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਰੈਜੀਮੈਂਟਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਹ ₹36,000 ਕਰੋੜ ਦੀ ਡੀਲ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਹਵਾਈ ਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਮਿਲੇਗੀ।
QRSAM ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਸਿਸਟਮ: ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਲਈ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਕੁਇੱਕ ਰਿਐਕਸ਼ਨ ਸਰਫੇਸ-ਟੂ-ਏਅਰ ਮਿਜ਼ਾਈਲ (QRSAM) ਸਿਸਟਮ ਦੀਆਂ 9 ਨਵੀਆਂ ਰੈਜੀਮੈਂਟਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਡਿਫੈਂਸ ਡੀਲ ਮੰਨੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਅੰਦਾਜ਼ਨ ਲਾਗਤ ਲਗਭਗ 36,000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੈ। ਇਸ ਡੀਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਸਿਸਟਮ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ DRDO ਨੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਡਾਇਨਾਮਿਕਸ ਲਿਮਟਿਡ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਲਿਮਟਿਡ ਇਸਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਨਗੇ।
ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਿਲੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ
ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਦੀ ਪਿੱਠਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਮਈ 2025 ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਖਿਲਾਫ ਚਲਾਏ ਗਏ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ ਦੀ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ QRSAM ਸਿਸਟਮ ਨੇ ਬਿਹਤਰੀਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਡਰੋਨ ਅਤੇ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪਛਾਣ ਕਰ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਹੁਣ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਤੈਨਾਤੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਚੀਨ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਤਾਂ ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੀ ਏਅਰ ਡਿਫੈਂਸ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋ ਸਕੇ।
QRSAM ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਕਿਉਂ ਖਾਸ ਹੈ
QRSAM ਯਾਨੀ ਕੁਇੱਕ ਰਿਐਕਸ਼ਨ ਸਰਫੇਸ-ਟੂ-ਏਅਰ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਇੱਕ ਸ਼ਾਰਟ ਰੇਂਜ ਏਅਰ ਡਿਫੈਂਸ ਸਿਸਟਮ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀਆਂ ਬਖਤਰਬੰਦ ਅਤੇ ਮਕੈਨਾਈਜ਼ਡ ਯੂਨਿਟਸ ਦੇ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਲਈ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਇਹ ਉੱਥੇ ਤਾਇਨਾਤ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿੱਥੇ ਫੌਜ ਦੇ ਟੈਂਕ ਅਤੇ ਪੈਦਲ ਸੈਨਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਮੂਵ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਖਾਸੀਅਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਘੱਟ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਡਰੋਨ, ਫਾਈਟਰ ਜੈੱਟ ਅਤੇ ਕਰੂਜ਼ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਪਛਾਣ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਗਿਰਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
QRSAM ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਖੂਬੀਆਂ
- ਹਾਈ ਮੋਬਿਲਿਟੀ: ਇਹ ਸਿਸਟਮ 8x8 ਅਸ਼ੋਕ ਲੇਲੈਂਡ ਹਾਈ ਮੋਬਿਲਿਟੀ ਟਰੱਕ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਤੁਰੰਤ ਆਪਣੀ ਜਗ੍ਹਾ ਬਦਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੰਗ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹ ਵੱਡੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਸਰਚ ਆਨ ਮੂਵ: QRSAM ਚੱਲਦੇ-ਚੱਲਦੇ ਵੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਸਥਾਈ ਪੋਜ਼ੀਸ਼ਨ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।
- ਫਾਇਰ ਆਨ ਸ਼ਾਰਟ ਹਾਲਟ: ਇਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਗ੍ਹਾ ਕੁਝ ਹੀ ਸੈਕਿੰਡ ਰੁਕ ਕੇ ਦੁਸ਼ਮਣ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਤੈਨਾਤੀ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ।
- 360 ਡਿਗਰੀ ਕਵਰੇਜ: ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਦੋ ਐਡਵਾਂਸਡ AESA ਰਾਡਾਰ ਲੱਗੇ ਹਨ - ਬੈਟਰੀ ਸਰਵੇਲੈਂਸ ਰਾਡਾਰ (BSR) ਅਤੇ ਬੈਟਰੀ ਮਲਟੀਫੰਕਸ਼ਨ ਰਾਡਾਰ (BMFR)। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਮਿਲ ਕੇ 120 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਿਸ਼ਾ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਖਤਰੇ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਸਕਦੇ ਹਨ।
- ਮਲਟੀ ਟਾਰਗੇਟ ਇੰਗੇਜਮੈਂਟ: QRSAM ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ 6 ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਟਰੈਕ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਧੁਨਿਕ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕੰਮ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਕਈ ਡਰੋਨ ਜਾਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਭੇਜ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਆਲ-ਵੇਦਰ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ: ਇਹ ਸਿਸਟਮ ਹਰ ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਚਾਹੇ ਦਿਨ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਰਾਤ, ਇਹ ਆਪਣੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਆਉਣ ਦਿੰਦਾ।
- ਰੇਂਜ ਅਤੇ ਉਚਾਈ: QRSAM ਦੀ ਮਾਰਕ ਦੂਰੀ 25 ਤੋਂ 30 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਅਤੇ ਉਚਾਈ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਹਵਾਈ ਹਮਲਿਆਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਬਿਹਤਰ ਵਿਕਲਪ ਹੈ।
- ਕੈਨਿਸਟਰ-ਬੇਸਡ ਸਿਸਟਮ: ਇਸਦੀਆਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੰਟੇਨਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਧਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਰੰਤ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਵਦੇਸ਼ੀ: ਇਹ ਸਿਸਟਮ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਅਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਆਤਮਨਿਰਭਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਟੀਚੇ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਦਮ ਹੈ।
ਕਿੱਥੇ-ਕਿੱਥੇ ਹੋਵੇਗੀ ਤੈਨਾਤੀ
ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਕਰਨ ਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ।
- ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਾਰਡਰ): ਪੰਜਾਬ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਸੈਕਟਰ ਵਰਗੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਫੌਜ ਦੀਆਂ ਬਖਤਰਬੰਦ ਟੁਕੜੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੂਵ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
- ਉੱਤਰੀ ਸਰਹੱਦ (ਚੀਨ ਬਾਰਡਰ): ਲੱਦਾਖ ਅਤੇ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਰਗੇ ਹਾਈ ਐਲਟੀਟਿਊਡ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਚੀਨ ਆਪਣੇ ਡਰੋਨ ਅਤੇ ਸਟੀਲਥ ਫਾਈਟਰਸ ਤਾਇਨਾਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਏਅਰਫੋਰਸ ਦੇ ਬੇਸ ਅਤੇ ਅਹਿਮ ਮਿਲਟਰੀ ਐਸੇਟਸ: ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ QRSAM ਦੀ ਤੈਨਾਤੀ ਨਾਲ ਸਰਜੀਕਲ ਸਟ੍ਰਾਈਕ ਵਰਗੇ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕੇਗਾ।
QRSAM ਦੀ ਰਣਨੀਤਕ ਉਪਯੋਗਤਾ
ਭਾਰਤ ਕੋਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ S-400 ਅਤੇ MRSAM ਵਰਗੇ ਲੌਂਗ ਰੇਂਜ ਡਿਫੈਂਸ ਸਿਸਟਮ ਹਨ। ਪਰ QRSAM ਵਰਗੇ ਸ਼ਾਰਟ ਰੇਂਜ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸਭ ਤੋਂ ਆਖਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਾਈਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮਲਟੀ-ਲੇਅਰ ਏਅਰ ਡਿਫੈਂਸ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਜੰਗ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਦੁਸ਼ਮਣ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਤੋਂ ਹਮਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਦ QRSAM ਵਰਗੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੀ ਅੰਤਿਮ ਢਾਲ ਬਣਦੀ ਹੈ।
ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਰਿਹਾ QRSAM ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ
ਮਈ 2025 ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ ਦੌਰਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਘੱਟ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਉੱਡਣ ਵਾਲੇ ਡਰੋਨ, ਲੋਇਟਰਿੰਗ ਮਿਊਨਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਕਰੂਜ਼ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਸੀ ਰਾਡਾਰ ਤੋਂ ਬਚਦੇ ਹੋਏ ਟਾਰਗੇਟ ਨੂੰ ਹਿੱਟ ਕਰਨਾ। ਪਰ QRSAM ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਲੋਅ ਲੈਵਲ ਥ੍ਰੈਟਸ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਪਛਾਣ ਕਰ ਜਵਾਬੀ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸਦੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨੇ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਲਈ ਕਿੰਨੀ ਉਪਯੋਗੀ ਹੈ।
