ਬਿਹਾਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2025 ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਸ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵੈਮਸੇਵਕ ਸੰਘ (RSS) ਵੀ ਪੂਰੀ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਜੁਟ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੂਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, RSS ਨੇ ਬਿਹਾਰ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਬੰਗਾਲ ਦੀਆਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ "ਨਾਕ ਦਾ ਸਵਾਲ" ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਪੂਰੀ ਤਾਕਤ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਬਣਾਈ ਹੈ।
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵੈਮਸੇਵਕ ਸੰਘ (RSS) ਨੇ ਬਿਹਾਰ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੀ ਰਣਨੀਤੀ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਬਿਹਾਰ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਨੂੰ ਸੰਘ ਨੇ “ਨਾਕ ਦਾ ਸਵਾਲ” ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ, RSS ਨੇ 'ਫਾਰਮੂਲਾ ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ' ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਬਹੁ-ਪੱਧਰੀ ਮੁਹਿੰਮ 'ਤੇ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਣ ਵਾਲਾ ਹੈ।
ਕੀ ਹੈ RSS ਦਾ 'ਫਾਰਮੂਲਾ ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ'?
ਸੂਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, RSS ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਬਿੰਦੂਆਂ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਪੂਰਾ ਧਿਆਨ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ –
- ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਵੋਟਰਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦਾ ਦੋਹਨ
- ਸੰਪਰਦਾਇਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਧਰੁਵੀਕਰਨ ਲਈ ਉਪਯੋਗ
- ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਏਕਤਾ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਕੇ, OBC-EBC ਨੂੰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ-ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣਾ
ਸੰਘ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਤਿੰਨ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ 'ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ' ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ – ਇਹ ਤ੍ਰਿਕੋਣੀ ਰਣਨੀਤੀ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਜਾਤੀਗਤ ਜ਼ਮੀਨੀ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪੁਨਰ-ਉਥਾਨ ਰਾਹੀਂ ਭਾਜਪਾ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾਂ ਅਤੇ OBC ਦੀ ਏਕਤਾ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼
ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ RSS ਦੀ ਪਹਿਲ ਉੱਚ ਜਾਤੀ ਦੇ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ OBC ਅਤੇ EBC ਨੂੰ ਨਾਲ ਲਿਆਉਣਾ ਹੈ। ਸੰਘ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਿੰਦੂ ਸਮੂਹ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਅਤੇ OBC-EBC ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸਮਾਜਿਕ ਗਠਜੋੜ ਤਿਆਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਲਈ ਸੰਘ ਵੱਲੋਂ ‘ਘਰ ਵਾਪਸੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ’, ਧਾਰਮਿਕ ਸਭਾਵਾਂ ਅਤੇ ਜਾਤੀ-ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਗਠਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਸੰਘ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸੰਗਠਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਨਵਾਦਾ, ਗਯਾ, ਭੋਜਪੁਰ, ਚੰਪਾਰਨ ਅਤੇ ਸੀਵਾਨ ਵਿੱਚ ਨਿਯਮਤ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮਾਗਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਨਵਾਦਾ ਵਿੱਚ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਦਲਿਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਜਾਤੀ ਹਿੰਸਾ ਨੇ ਸੰਘ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਏਜੰਡੇ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਪਰ ਸੰਘ ਇਸਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਘਟਨ ਦੀ ਬਜਾਏ "ਹਿੰਦੂ ਏਕਤਾ ਦੀ ਲੋੜ" ਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਚਾਰਿਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਧਰੁਵੀਕਰਨ
ਪੱਛਮ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਸੰਘ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਵੱਖਰੀ ਹੈ। ਇੱਥੇ, RSS ਦੀ ਯੋਜਨਾ 2025 ਵਿੱਚ 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਿੰਦੂ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਨ ਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਸਮਾਰੋਹ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ, ਜੋ ਸੰਘ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੇ 100 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋਣ 'ਤੇ ਮਨਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। RSS ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਬੰਗਾਲ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬਿਪਲਬ ਰਾਏ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮਹਾਲਿਆ ਤੋਂ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਵਿਜਯਾਦਸ਼ਮੀ 'ਤੇ ਸ਼ਸਤਰ ਪੂਜਾ ਨਾਲ ਸਮਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ।
ਇਹ ਧਾਰਮਿਕ-ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀ ਆਮ ਜਾਪ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਸੰਘ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ, ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਇਕਜੁੱਟ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਵੋਟਰਾਂ ਨੂੰ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੋੜਨਾ।
ਮਮਤਾ ਬੈਨਰਜੀ ਦਾ RSS 'ਤੇ ਹਮਲਾ
ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਮਮਤਾ ਬੈਨਰਜੀ ਸੰਘ 'ਤੇ ਫਿਰਕੂ ਹਿੰਸਾ ਭੜਕਾਉਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ 2024 ਵਿੱਚ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਫਿਰਕੂ ਹਿੰਸਾ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਧੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਪਿੱਛੇ RSS ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਕੋਲਕਾਤਾ ਨੇੜੇ ਸੋਨਾਰਪੁਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਮਤਾ ਨੇ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਘ ਦਾ ਨਾਮ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਸੀ, "ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ RSS ਦਾ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਮਜਬੂਰੀ ਹੈ। ਉਹ ਝੂਠ ਅਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਫੈਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਾਨੂੰ ਆਪਸੀ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਰਹਿਣਾ ਹੋਵੇਗਾ।"
ਸੰਘ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੋਹਨ ਭਾਗਵਤ ਨੇ ਮਾਰਚ 2025 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਹਾਲਾਤ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਅਤੇ ਸਵੈਮਸੇਵਕਾਂ ਨੂੰ ਟੀਚੇ ਦਿੱਤੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਹੁਣ ਸੰਘ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਗਠਨ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਚੋਣ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਿੱਚ ਵੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣੀ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ, ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਸੰਘ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਦੇ ਸਫਲ ਪ੍ਰਯੋਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਹੁਣ ਬਿਹਾਰ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ 'ਤੇ ਅਗਨੀਪਰੀਖਿਆ ਹੈ।
'ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਸਟੱਡੀ ਆਫ ਸੋਸਾਇਟੀ ਐਂਡ ਸੈਕੂਲਰਿਜ਼ਮ (CSSS)' ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ 2024 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 59 ਫਿਰਕੂ ਹਿੰਸਾ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਰਜ ਹੋਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 8 ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਕੁਝ ਦਰਜਨ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ। ਇਹ ਸੰਘ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮੁਹਿੰਮ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਧਰੁਵੀਕਰਨ ਦੀ ਪਿੱਠਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
