શ્રાવણ માસ: ભગવાન શિવની પૂજામાં શું કરવું અને શું ન કરવું?

શ્રાવણ મહિનો આવતાની સાથે જ દેશભરમાં ભગવાન શિવની આરાધનાનું ખાસ વાતાવરણ બની જાય છે. આ વખતે શ્રાવણની શરૂઆત 11 જુલાઈ 2025થી થઈ રહી છે. આખા મહિના દરમિયાન શિવ મંદિરોમાં ભક્તોની ભીડ ઉમટશે, અને દર સોમવારે વિશેષ પૂજા-અર્ચના કરવામાં આવશે. મહાદેવને પ્રસન્ન કરવા માટે લોકો વ્રત, જલાભિષેક, રુદ્રાભિષેક, અને અનેક પ્રકારની આસ્થા સાથે જોડાયેલી વિધિઓ અપનાવે છે.

પરંતુ શું તમે જાણો છો કે ભગવાન શિવની પૂજામાં કેટલીક વસ્તુઓ ખૂબ જ પ્રિય છે અને કેટલીક એવી છે જેને ચઢાવવી વર્જિત માનવામાં આવે છે. શ્રાવણમાં શિવની પૂજા પહેલાં આ વાતો જાણી લેવી જરૂરી છે, કારણ કે નાની ભૂલ પણ પૂજાનું ફળ ઓછું કરી શકે છે.

કઈ વસ્તુઓ ભગવાન શિવને અત્યંત પ્રિય છે

શિવલિંગ પર જળ ચઢાવવું સૌથી આવશ્યક

જ્યારે સમુદ્ર મંથન સમયે વિષ નીકળ્યું, ત્યારે ભગવાન શિવે સંપૂર્ણ સૃષ્ટિની રક્ષા માટે તે વિષ પી લીધું. વિષની અસરથી તેમના શરીરમાં બળતરા થવા લાગી, જેને ઠંડી કરવા માટે તેઓને સતત જળ ચઢાવવામાં આવ્યું. આ જ કારણ છે કે શિવલિંગ પર જળ અર્પણને સર્વોત્તમ પૂજા માનવામાં આવે છે.

બિલ્વપત્ર ચઢાવવું શુભ ફળ આપનારું

શિવને બિલ્વપત્ર અર્પિત કરવું અત્યંત ફળદાયી માનવામાં આવે છે. તેની ત્રણ પાંદડીઓ શિવના ત્રિનેત્રનું પ્રતીક છે. ધાર્મિક માન્યતાઓ અનુસાર એક બિલ્વપત્ર ચઢાવવું એ એક કરોડ કન્યાઓના કન્યાદાન જેટલું પુણ્ય આપે છે.

ધતુરો મનની કડવાશ દૂર કરે છે

ધતુરો ઝેરી હોવા છતાં શિવને અત્યંત પ્રિય છે. શાસ્ત્રોમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જે વ્યક્તિ શિવલિંગ પર ધતુરો ચઢાવે છે, તેને સહસ્ત્ર નીલકમળ અર્પણ કરવા જેવું ફળ પ્રાપ્ત થાય છે. તે મનની નકારાત્મકતાને દૂર કરનારું માનવામાં આવે છે.

શમી અને આંકડાનું ફૂલ પણ પ્રિય છે

આંકડાનું ફૂલ સોનાના દાન જેટલું પુણ્ય આપે છે, જ્યારે શમીનું ફૂલ 1000 ધતુરા ચઢાવવા બરાબર ફળ પ્રદાન કરે છે. તેથી શ્રાવણમાં આ ફૂલોને શિવલિંગ પર અર્પિત કરવા વિશેષ શુભ માનવામાં આવે છે.

ચંદન, દૂધ, ભાંગ અને ભસ્મ પણ પૂજનનો હિસ્સો છે

શિવની પૂજામાં શીતળતા આપનારા પદાર્થો, જેમ કે ચંદન અને દૂધ સામેલ હોય છે. ચંદન સામાજિક પ્રતિષ્ઠા અને માન-સન્માનને વધારનારું માનવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત ભાંગ, ભસ્મ, ચોખા, ઠંડાઈ, રુદ્રાક્ષ, હલવો, માલપુઆ વગેરે શિવને પ્રિય માનવામાં આવે છે.

કઈ વસ્તુઓ શિવને ન ચઢાવવી જોઈએ

શૃંગારની વસ્તુઓ શિવને પસંદ નથી

ભગવાન શિવને વૈરાગી દેવતા માનવામાં આવે છે. તેઓ સાંસારિક મોહ અને સૌંદર્યથી પરે છે. તેથી તેમની પૂજામાં હળદર, મહેંદી, કંકુ, બિંદી જેવી સૌંદર્ય સાથે જોડાયેલી વસ્તુઓ ચઢાવવી વર્જિત માનવામાં આવે છે.

શંખથી જળ ન ચઢાવવું જોઈએ

શંખ જળથી અભિષેક કરવો સામાન્ય વાત છે, પરંતુ શિવલિંગ પર શંખથી જળ ચઢાવવું મનાઈ છે. શાસ્ત્રો અનુસાર શિવે એકવાર શંખચૂડ નામના અસુરનો વધ કર્યો હતો, તેથી તેઓ શંખ સાથે જોડાયેલી વસ્તુઓ સ્વીકારતા નથી.

તુલસીના પાન શિવને અર્પિત કરવામાં આવતા નથી

તુલસી સામાન્ય રીતે પૂજનની મુખ્ય સામગ્રી માનવામાં આવે છે, પરંતુ શિવની પૂજામાં તેનો ઉપયોગ વર્જિત છે. એવું એટલા માટે, કારણ કે ભગવાન શિવે તુલસીના પતિ જલંધરનો વધ કર્યો હતો, જેનાથી તુલસીએ તેમને શ્રાપ આપ્યો હતો.

નાળિયેર અને તેનું જળ પણ વર્જિત

નાળિયેરને લક્ષ્મીનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે અને તેનો સંબંધ મા લક્ષ્મીની કૃપા સાથે હોય છે. શિવ પૂજામાં નાળિયેર અર્પણ કરવું અથવા નાળિયેર જળથી અભિષેક કરવો અનુચિત માનવામાં આવે છે.

કેતકીનું ફૂલ પણ ચઢાવવામાં આવતું નથી

એક પ્રાચીન કથા અનુસાર, બ્રહ્મા અને વિષ્ણુના વિવાદમાં કેતકીના ફૂલે જૂઠી ગવાહી આપી હતી. આ જૂઠની સજામાં ભગવાન શિવે તેને શ્રાપ આપ્યો હતો કે તે તેમની પૂજામાં સ્વીકાર્ય નહીં બને. તેથી કેતકીનું ફૂલ શિવ પૂજનમાં અર્પિત કરવામાં આવતું નથી.

શ્રાવણ માસમાં પૂજનનું છે ખાસ મહત્વ

શ્રાવણને ભગવાન શિવનો પ્રિય મહિનો માનવામાં આવે છે. વિશેષ કરીને સોમવારના દિવસે શિવની પૂજાનું મહત્વ વધી જાય છે. આ દરમિયાન ભક્તો વ્રત રાખે છે, શિવ મંદિરોમાં જલાભિષેક કરે છે, અને ઓમ નમઃ શિવાયનો જાપ કરે છે. પરંતુ આ બધા કર્મોની સાથે, જો ભગવાન શિવની પસંદ-નાપસંદનું પણ ધ્યાન રાખવામાં આવે, તો પૂજનનો પ્રભાવ વધુ વધી જાય છે.

શ્રાવણનો આ મહિનો ભક્તિ, તપ અને આરાધનાનો અવસર હોય છે. પરંતુ શ્રદ્ધાની સાથે જો જ્ઞાન પણ જોડાય, તો પૂજાનું ફળ અનેક ગણું વધી જાય છે. ભગવાન શિવ સરળ ભાવથી પ્રસન્ન થઈ જાય છે, પરંતુ શાસ્ત્રોની વાતોનું પાલન પણ એટલું જ જરૂરી છે. શ્રાવણમાં જો શિવને તે ચઢાવવામાં આવે જે તેમને પ્રિય છે અને જે વર્જિત છે, તેનુ ધ્યાન રાખવામાં આવે, તો ભક્તને ભક્તિ અને પુણ્ય બંને પ્રાપ્ત થાય છે.