ઇન્કમ ટૅક્સ રિટર્ન ફાઇલ કરવાની પ્રક્રિયા તેના અંતિમ તબક્કામાં છે. જે કરદાતાઓએ હજી સુધી રિટર્ન ફાઇલ નથી કર્યું અને જૂના ટૅક્સ સ્લૅબનો લાભ લેવા માગે છે, તેમના માટે એક જરૂરી અપડેટ સામે આવ્યું છે. આ વખતની ઇન્કમ ટૅક્સ પ્રક્રિયામાં કેટલાક મહત્વપૂર્ણ ફેરફારો થયા છે, જેનાથી ખાસ કરીને 80C અને HRA જેવી કપાતો પર અસર પડી છે.
સરકારે બજેટ 2024માં નવી ટૅક્સ રિજીમને ડિફૉલ્ટ બનાવી દીધી છે. પરંતુ તેમ છતાં જૂની વ્યવસ્થાને અપનાવવાનો વિકલ્પ હજી પણ મોજૂદ છે, શરત એ છે કે તમે સમયસર એટલે કે 15 સપ્ટેમ્બર 2025 સુધીમાં ITR ફાઇલ કરી દો.
બજેટ પછી નવી ટૅક્સ રિજીમ વધુ આકર્ષક બની
જુલાઈ 2024માં રજૂ થયેલા કેન્દ્રીય બજેટમાં નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે નવી ટૅક્સ રિજીમમાં ઘણા ફેરફારો કર્યા. સ્ટાન્ડર્ડ ડિડક્શનથી લઈને ટૅક્સ સ્લૅબ સુધીમાં ફેરફાર કરીને તેને પહેલાંથી વધુ આકર્ષક બનાવવામાં આવી છે.
પરંતુ મોટાભાગના કરદાતાઓએ બજેટ પહેલાં જ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ ડેક્લેરેશન જમા કરાવી દીધાં હતાં, જેમાં નવી વ્યવસ્થાની જાણકારી સામેલ નહોતી. એવામાં ઘણા કર્મચારીઓ હજી પણ જૂની વ્યવસ્થાને અપનાવવા માગે છે, જેથી તેમને 80C, 80D, HRA અને હોમ લોન વ્યાજ જેવી કપાતોનો ફાયદો મળી શકે.
ITR સમયસર ફાઇલ કરવું કેમ જરૂરી છે
આવકવેરા વિભાગના નિયમો અનુસાર, જો કોઈ કરદાતા જૂની ટૅક્સ વ્યવસ્થાને અપનાવવા માગે છે, તો તેને નિયત સમય મર્યાદાની અંદર એટલે કે 15 સપ્ટેમ્બર 2025 પહેલાં પોતાનું ITR ફાઇલ કરવું પડશે.
જો તમે ડેડલાઇન પછી એટલે કે 31 ડિસેમ્બર 2025 સુધીમાં બિલેટેડ ITR ફાઇલ કરો છો, તો તમને જૂની ટૅક્સ વ્યવસ્થાનો વિકલ્પ નહીં મળે અને તમે કલમ 80C હેઠળ મળનારી ટૅક્સ કપાતોથી વંચિત રહી શકો છો.
ફૉર્મ વગર કરી શકો છો વિકલ્પની પસંદગી
ઇન્કમ ટૅક્સ કાયદા હેઠળ, સૅલરી મેળવનાર વ્યક્તિ અથવા પેન્શનર્સને ટૅક્સ રિજીમ પસંદ કરવા માટે કોઈ અલગ ફૉર્મ ભરવાની જરૂર નથી હોતી.
જો તમે ITR-1 અથવા ITR-2 ભરો છો, તો રિટર્ન ફૉર્મની અંદર જ એક કૉલમ આપવામાં આવ્યું છે જેમાં "નવી ટૅક્સ વ્યવસ્થાથી બહાર નીકળવાનો" વિકલ્પ પસંદ કરી શકાય છે. આના દ્વારા જ તમે જૂના સ્લૅબનો ફાયદો લઈ શકો છો.
બિઝનેસ ઇન્કમવાળાઓ માટે અલગ નિયમ
જો કોઈ કરદાતાની આવકમાં બિઝનેસ અથવા પ્રોફેશનથી થતી આવક સામેલ છે, અને તે ITR-3, ITR-4 અથવા ITR-5 ભરે છે, તો આવા કેસોમાં 'ફૉર્મ 10-IEA' ભરવું જરૂરી હોય છે.
આ ફૉર્મ દ્વારા એ જાણકારી આપવામાં આવે છે કે કરદાતા નવી ટૅક્સ વ્યવસ્થાથી બહાર નીકળવા માગે છે કે તેમાં સામેલ થવા માગે છે.
આ ફૉર્મ એ જ વર્ષમાં એક વાર ભરી શકાય છે, અને દર વર્ષે સ્વિચ કરવાની સુવિધા ફક્ત સૅલરીડ અથવા પેન્શનર્સને જ મળે છે.
કોને થશે નવી ટૅક્સ વ્યવસ્થાથી લાભ
નવી ટૅક્સ વ્યવસ્થા ખાસ કરીને એવા કરદાતાઓ માટે ફાયદાકારક હોઈ શકે છે, જે કોઈ વિશેષ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ નથી કરતા અથવા જેમની પાસે HRA, હોમ લોન વ્યાજ જેવી કપાતોનો દાવો કરવાની ગુંજાઈશ નથી.
નવી વ્યવસ્થામાં સ્ટાન્ડર્ડ ડિડક્શન વધારી દેવામાં આવ્યું છે, ટૅક્સ સ્લૅબ વધુ સરળ છે અને રેટ ઓછા છે. આ સિવાય કોઈ વધારાની કાગળી કાર્યવાહીની જરૂર પણ નથી હોતી.
જૂની ટૅક્સ વ્યવસ્થાની વિશેષતાઓ
જૂની ટૅક્સ વ્યવસ્થા એવા કરદાતાઓ માટે વધુ અનુકૂળ માનવામાં આવે છે જે દર વર્ષે સેક્શન 80C, 80D, હોમ લોન વ્યાજ, HRA અને અન્ય ડિડક્શન ક્લેમ કરે છે.
જેમની ઇન્કમ સ્ટ્રક્ચરમાં કપાતોની ભરમાર છે, તેમના માટે જૂની વ્યવસ્થામાં ટૅક્સ લાયબિલિટી ઓછી નીકળે છે.
ખાસ કરીને જેમનું હાઉસ રેન્ટ એલાઉન્સ વધારે હોય છે અથવા જેમણે હોમ લોન પર વધારે વ્યાજ ચૂકવ્યું હોય, તેમને જૂની વ્યવસ્થાથી વધુ ફાયદો મળી શકે છે.
રિટર્ન લેટ થયું તો શું થશે નુકસાન
જો કોઈ કરદાતા નિર્ધારિત ડેડલાઇન એટલે કે 15 સપ્ટેમ્બર 2025 પહેલાં ITR ફાઇલ નથી કરતો, તો તેને ઘણાં નુકસાન સહન કરવાં પડી શકે છે.
- તેને 5000 રૂપિયા સુધીની લેટ ફી ભરવી પડી શકે છે.
- કપાત અને છૂટનો ફાયદો નહીં મળે.
- ખાધ આગળ કૅરી ફૉર્વર્ડ નહીં કરી શકાય.
- જૂની ટૅક્સ વ્યવસ્થામાં સ્વિચ કરવાનો વિકલ્પ ખતમ થઈ જશે.
ઇન્કમ ટૅક્સ વિભાગે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે જૂની ટૅક્સ વ્યવસ્થાને અપનાવવાનો વિકલ્પ ફક્ત સેક્શન 139(1) હેઠળ સમયસર રિટર્ન ફાઇલ કરવા પર જ મળશે.
નવી અને જૂની વ્યવસ્થા વચ્ચે ફરક
દર વર્ષે કરદાતાને છૂટ આપવામાં આવે છે કે તે નવી અથવા જૂની ટૅક્સ વ્યવસ્થામાંથી કોઈ એકને પસંદ કરી શકે.
નવી વ્યવસ્થામાં તમારે કોઈ ડિડક્શન અથવા છૂટની જરૂર નથી હોતી, જ્યારે જૂની વ્યવસ્થામાં તમને બચત યોજનાઓ, ઇન્શ્યોરન્સ, હોમ લોન અને રેન્ટ પર આધારિત છૂટો મળે છે.
તેથી, રિટર્ન ફાઇલ કરતાં પહેલાં બંને ટૅક્સ વ્યવસ્થાઓ અનુસાર ટૅક્સની ગણતરી કરી લેવી જરૂરી હોય છે, જેથી તમને સ્પષ્ટ સમજ આવી શકે કે કયા વિકલ્પથી ઓછો ટૅક્સ ભરવો પડશે.
